Postępowanie cywilne
Dowód z opinii biegłego z zakresu ekonomii w sprawach cywilnych i gospodarczych
Książka całościowo przedstawia problematykę dopuszczania i przeprowadzania dowodu z opinii biegłego z zakresu ekonomii w sprawach cywilnych i gospodarczych, bez podziału na zagadnienia prawa i ekonomii.
System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom 4 Postępowanie nieprocesowe Część 2
Tom IV część 2 Systemu Prawa Procesowego Cywilnego jest opracowaniem zbiorowym przygotowanym przez autorów reprezentujących różne ośrodki naukowe i instytucje w Polsce.
System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom II. Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji. Część 3
System Prawa Procesowego Cywilnego to wielotomowe dzieło pod redakcją naczelną prof. dra hab. Tadeusza Erecińskiego.
Prezentujemy Państwu kolejną publikację z tej serii, stanowiącą część 3 tomu II „POSTĘPOWANIE PROCESOWE PRZED SĄDEM PIERWSZEJ INSTANCJI”.
Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego - konsekwencje zmian
Książka stanowi zbiór opracowań przygotowanych przez wybitnych procesualistów.
Doręczenia elektroniczne. Komentarz
Książka zawiera szczegółowe omówienie przepisów ustawy o doręczeniach elektronicznych.
Mediacja w praktyce mediatora i pełnomocnika
W książce przedstawiono proces rozwiązywania sporów w drodze mediacji, w tym wskazano, w jaki sposób dobiera się konkretną metodę w myśl najszerzej obecnie komentowanej metody dispute management.
System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom 4. Postępowanie nieprocesowe Część 1 vol. 1 i 2
Tom IV Systemu Prawa Procesowego Cywilnego, który dotyczy postępowania cywilnego nieprocesowego.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom III. Artykuły 506–729
Tom III komentarza obejmuje art. 506–729 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, dotyczące postępowania nieprocesowego oraz postępowania w razie zaginięcia lub zniszczenia akt.
-70 % Dopuszczalność dowodu sprzecznego z prawem w sądowym postępowaniu cywilnym
Problematyka dopuszczenia i wykorzystania dowodu sprzecznego z prawem jest jednym z najbardziej dyskusyjnych zagadnień w nauce i praktyce prawa procesowego cywilnego. Autorka przedstawia ten problem w odniesieniu do sprzeczności z Konstytucją, prawem cywilnym procesowym oraz dobrymi obyczajami i omawia go w świetle standardu rzetelnego procesu oraz podstawowych zasad postępowania cywilnego.
-20 % Umorzenie postępowania w procesie cywilnym
W książce poruszono kontrowersyjne zagadnienia praktyczne, m.in. wpływ spełnienia świadczenia na bieg procesu cywilnego oraz uzyskanie innego tytułu egzekucyjnego w toku procesu cywilnego.
-20 % Zabezpieczenia wierzytelności
Książka może być pomocna w dokonaniu wyboru adekwatnego sposobu zabezpieczenia wierzytelności, uniknięciu komplikacji przy ustanawianiu i realizacji zabezpieczeń.
-20 % Reprezentacja podmiotów niebędących osobami fizycznymi w postępowaniu cywilnym
Tematem publikacji jest problematyka związana z reprezentacją podmiotów niebędących osobami fizycznymi.
-20 % Honeste Procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu
Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu.
-20 % Skutki braku notyfikacji przepisów technicznych ustawy o grach hazardowych dla wymiaru sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej
Publikacja przedstawia w sposób wszechstronny zagadnienie (braku) notyfikacji przepisów technicznych na tle dyrektywy 1535/2015/UE, które ma ścisły związek ze swobodnym przepływem towarów oraz usługami społeczeństwa informacyjnego.
-20 % Kodeks postępowania cywilnego
-20 % Kodeks postępowania cywilnego Tom 1 Komentarz do art. 1-729 Kodeks postępowania cywilnego Tom 1
-20 % Postępowanie przed sądem polubownym. Komentarz do Regulaminu Sądu Arbitrażowego przy Konfederacji Lewiatan
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom III
Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym. Komentarz
Książki z zakresu postępowania cywilnego
Pojęcie „postępowanie cywilne” jest pojęciem prawnym, w wypadku którego kluczową rolę odgrywają dwie kategorie elementów składowych:
- elementy podmiotowe - wskazują, że do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy (art. 2 k.p.c.); ponadto podmiotami żywotnie zainteresowanymi postępowaniem cywilnym są strony i uczestnicy postępowań, w których interesie toczą się postępowania cywilne;
- elementy przedmiotowe - wskazują, że dotyczą postępowania sądowego w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach (np. z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów czy spraw rejestrowych), do których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się z mocy ustaw szczególnych – sprawy cywilne (art. 1 k.p.c.).
W efekcie postępowanie cywilne, to prowadzona w określonych prawem formach działalność wskazanych wyżej podmiotów, sprowadzająca się do rozpatrywania i rozstrzygania spraw cywilnych oraz - gdy zajdzie takowa potrzeba - do przymusowego wykonywania orzeczeń zapadłych w tych sprawach.
Rola (funkcja) postępowania cywilnego jest służebna względem tzw. prawa cywilnego materialnego. To właśnie w postępowaniu cywilnym stosuje się normy prawa cywilnego materialnego do konkretnych stanów faktycznych.
Rodzaje postępowań cywilnych
Postępowanie cywilne można podzielić na cztery kluczowe rodzaje postępowań:
- rozpoznawcze,
- pomocnicze,
- egzekucyjne oraz
- postępowanie międzynarodowe.
Postępowanie rozpoznawcze:
- odgrywa kluczową rolę;
- to w nim sąd merytorycznie rozpoznaje sprawę;
- to w nim sąd decyduje o udzieleniu lub o odmowie udzielenia ochrony prawnej;
- może być prowadzone w jednym z dwóch trybów: procesu (stanowi regułę; występują dwie przeciwstawne strony o sprzecznych interesach: powód i pozwany) lub postępowania nieprocesowego (nie ma dwóch przeciwstawnych stron, lecz biorą w nim udział uczestnicy/uczestnik postępowania);
- orzekają w nim sądy powszechne (reguła), sądy polubowne lub komisje pojednawcze w sprawach o roszczenia pracowników z zakresu prawa pracy
Postępowanie pomocnicze:
- w ramach niego wyróżniamy postępowanie zabezpieczające oraz postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt;
- postępowanie zabezpieczające ma za zadanie umożliwić wykonanie w przyszłości orzeczenia sądu;
- postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt ma za zadanie odtworzyć zaginione lub zniszczone w całości lub w części akta sądowe.
Postępowanie egzekucyjne:
- zmierza do przymusowej realizacji świadczenia określonego w tytule egzekucyjnym (np. wyroku);
- uczestniczą w nim jako strony wierzyciel egzekwujący i dłużnik egzekwowany oraz organy egzekucyjne (komornicy i sądy rejonowe).
Międzynarodowe postępowanie cywilne:
- ma zastosowanie wtedy, gdy w sprawie cywilnej występuje element obcy/zagraniczny (np. powód jest cudzoziemcem);
- dotyczy zarówno procesu cywilnego, postępowania nieprocesowego, jak i egzekucji;
- obejmuje swoim zakresem tzw. postępowanie delibacyjne, którego przedmiotem jest uznanie orzeczeń sądów zagranicznych lub stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów zagranicznych lub ugód zawartych przed takimi sądami.
Według innego kryterium, w ramach postępowania cywilnego oprócz postępowania cywilnego sądowego wskazuje się również na tzw. postępowanie cywilne pozasądowe, np. przed notariuszami, którzy są właściwi obok sądów powszechnych do dokonywania niektórych czynności procesowych w postępowaniu spadkowym.
Zasady postępowania cywilnego
Zasady postępowania cywilnego to przede wszystkim zasady odnoszące się do procesu cywilnego, niemniej mogą być one odpowiednio stosowane do innych postępowań cywilnych.
- zasada prawdy - wyróżniamy prawdę formalną, czyli tzw. prawdę sądową (ustalenia sądu są zgodne z materiałem faktycznym i dowodowym przedstawionym przez uczestników postępowania) oraz prawdę materialną (ustalenia sądu są zgodne z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym istniejącym między stronami);
- zasada dyspozycyjności (rozporządzalności) - dochodzenie roszczeń wynikających z prawa cywilnego zależy od woli samych zainteresowanych; jest to zasada przeciwstawna zasadzie oficjalności, czyli działania z urzędu;
- zasada kontradyktoryjności - w zakresie gromadzenia materiału dowodowego istnieją trzy rozwiązania: inkwizycyjne in. śledcze (materiał procesowy gromadzi sąd z urzędu), kontradyktoryjne (przedstawianie materiału procesowego należy do stron) i kontradyktoryjne z uprawnieniem sądu do działania z urzędu (łączy zasady kontradyktoryjności z aktywnością sądu);
- zasada koncentracji materiału procesowego - zebranie wszystkich niezbędnych faktów i dowodów do rozstrzygnięcia sprawy powinno nastąpić możliwie szybko i sprawnie; wyróżnia się system prekluzji, gdzie ustawa w sposób wyraźny zakreśla termin, do którego można gromadzić materiał procesowy; po upływie tego terminu gromadzenie materiału procesowego jest niedopuszczalne (prekluzja) oraz system władzy dyskrecjonalnej sędziego, gdzie o czasowych granicach gromadzenia materiału procesowego decyduje sąd;
- zasada równości stron - każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd; każda ze stron ma takie same możliwości działania; rozstrzyganie powinno mieć miejsce dopiero po daniu stronie możności wypowiedzenia się co do oświadczeń strony przeciwnej; zasada w ograniczonym zakresie występuje w postępowaniach zabezpieczającym i egzekucyjnym, a także w postępowaniu nieprocesowym;
- zasada bezpośredniości - postępowanie rozpoznawcze, w tym postępowanie dowodowe, powinno być prowadzone przed sądem, który ma wydać wyrok w sprawie, chyba że trzeba się oprzeć na tzw. dowodach pośrednich; sąd powinien bezpośrednio zapoznać się z żądaniami i twierdzeniami uczestników postępowania oraz dowodami;
- zasada swobodnej oceny dowodów - dotyczy ustalania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądowego; nie oznacza to jednak dowolności w ocenie sądu, która musi być racjonalna;
- zasada ustności i pisemności - dotyczy formy czynności procesowych podejmowanych w postępowaniu; pisemność i ustność uzupełniają się; polskie postępowanie cywilne opiera się na zasadzie ustności z silnymi ograniczeniami na rzecz zasady pisemności;
- zasada jawności - każda osoba ma prawo do publicznego rozpatrzenia sprawy; jawność wewnętrzna dotyczy stron i uczestników postępowania i nie może być ograniczona, a jawność zewnętrzna dotyczy publiczności posiedzeń sądowych;
- zasada formalizmu procesowego - dotyczy formy (pisemnej lub ustnej), czasu i miejsca, w jakim czynności w toku postępowania mają być dokonane;
- zasada inicjatywy procesowej organów procesowych i egzekucyjnych - o toku postępowania decydują organy procesowe i egzekucyjne, podejmując z urzędu wszelkie czynności odpowiednie ze względu na stan postępowania, mające zapewnić jego właściwy przebieg.
Zasady naczelne wymiaru sprawiedliwości
Warto również nadmienić, że obok zasad postępowania cywilnego, w polskim systemie prawa funkcjonują również zasady naczelne wymiaru sprawiedliwości, do których zaliczyć możemy m.in.:
- zasadę sądowego wymiaru sprawiedliwości i prawo do sądu;
- zasadę rzetelnego postępowania i prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki;
- zasadę niezależności sądu i niezawisłości sędziowskiej;
- zasadę nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego;
- zasadę kolegialności;
- zasadę udziału czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości;
- zasadę instancyjności.
Koszty postępowania
Analizując zagadnienie postępowania cywilnego nie sposób nie wspomnieć o kosztach postępowania, czyli o kosztach ponoszonych przez uczestnika postępowania (stronę), a w określonych przez ustawę wypadkach przez Skarb Państwa. Należą do nich:
- koszty sądowe (opłaty, wydatki);
- koszty działania pełnomocnika;
- koszty działania uczestnika.
Należy też wspomnieć o kosztach egzekucji obejmujących opłaty komornicze oraz wydatki przewidziane w ustawie z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych.
Źródła prawa postępowania cywilnego:
Podstawowym źródłem prawa postępowania cywilnego jest oczywiście ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, która dzieli się na pięć części:
- część pierwsza normuje postępowanie rozpoznawcze i podzielona jest na trzy księgi: Proces, Postępowanie nieprocesowe i Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt;
- część druga obejmuje postępowanie zabezpieczające;
- część trzecia normuje postępowanie egzekucyjne;
- część czwarta zawiera przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego;
- część piąta obejmuje przepisy o sądzie polubownym.
Do innych źródeł prawa postępowania cywilnego zalicza się m.in.
- ustawę z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych;
- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych;
- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 maja 2020 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym;
- ustawę z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe;
- ustawę z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne;
- ustawę z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym;
- część przepisów Kodeksu pracy;
- ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym;
- ustawę z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki;
- ustawę z dnia 17 grudnia 2004 r. o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz o prawie pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem takiego postępowania.
Pamiętać trzeba, że w związku z obecnością Polski w Unii Europejskiej, niebagatelne znaczenie odgrywają również akty unijne, w tym m.in.:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych;
- Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych;
- Rozporządzenie Rady (UE) 2019/1111 z dnia 25 czerwca 2019 r. w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia dziecka za granicę;
- Rozporządzenie Rady (UE) 2016/1103 z dnia 24 czerwca 2016 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w dziedzinie jurysdykcji, prawa właściwego oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych;
- Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń;
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1784 z dnia 25 listopada 2020 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych (doręczanie dokumentów) (wersja przekształcona).
Znajomość regulacji z zakresu postępowania cywilnego
Postępowanie cywilne, jako obszar prawa, doczekało się olbrzymiego dorobku w literaturze prawniczej w postaci artykułów prawniczych, komentarzy, monografii dostępnych zarówno w formie papierowej, PDF, czy ebooków.
Jest to wynik tego, że każdy praktykujący prawnik, bez względu na to czy jest radcą prawnym, adwokatem, sędzią, prokuratorem, komornikiem czy notariuszem, w większym lub mniejszym stopniu zetknął się z przepisami z zakresu postępowania cywilnego. W efekcie znajomość regulacji z zakresu postępowania cywilnego, to podstawa warsztatu każdego prawnika, której wiele czasu poświęca się zarówno podczas studiów prawniczych, jak i podczas aplikacji zawodów prawniczych.