Powszechna historia państwa i prawa
Publikacja przekazuje bogactwo materiału, obejmującego dzieje ustrojów państwowych całego kręgu naszej kultury prawnej, w sposób jasny, przystępny, ułatwiający czytającemu przyswojenie wiedzy o przedmiocie.
Mamy dla Ciebie dobrą wiadomość!
Teraz nasze e-booki możesz czytać w bezpłatnej aplikacji w ciągu 5 minut od zakupu. Dowiedz się więcej
Opis publikacji
Publikacja ta, "stanowiąca opus vitae Autora, owoc głębokiej wiedzy, erudycji, długich lat doświadczeń nauczania akademickiego i przemyśleń nad optymalną formą dydaktyczną podręcznika, przekazuje bogactwo materiału, obejmującego dzieje ustrojów państwowych całego kręgu naszej kultury prawnej, w sposób jasny, przystępny, ułatwiający czytającemu - dzięki przejrzystej konstrukcji i nowatorskiemu wykorzystaniu metody porównawczej - przyswojenie wiedzy o przedmiocie, a także wydobywanie zeń najistotniejszych treści". Dzieło jest "adresowane zarówno do studentów prawa, jak i do szerszego kręgu odbiorców, zwłaszcza prawników i polityków zainteresowanych dziejami urządzeń ustrojowych cywilizacji europejskiej, a więc korzeniami, z których wyrastają instytucje współczesnego życia państwowego".
ze "Słowa wstępnego" do wydania 10
"Profesor Sczaniecki był Pedagogiem z powołania, prawdziwie zamiłowanym w pracy z młodz...
Publikacja ta, "stanowiąca opus vitae Autora, owoc głębokiej wiedzy, erudycji, długich lat doświadczeń nauczania akademickiego i przemyśleń nad optymalną formą dydaktyczną podręcznika, przekazuje bogactwo materiału, obejmującego dzieje ustrojów państwowych całego kręgu naszej kultury prawnej, w sposób jasny, przystępny, ułatwiający czytającemu - dzięki przejrzystej konstrukcji i nowatorskiemu wykorzystaniu metody porównawczej - przyswojenie wiedzy o przedmiocie, a także wydobywanie zeń najistotniejszych treści". Dzieło jest "adresowane zarówno do studentów prawa, jak i do szerszego kręgu odbiorców, zwłaszcza prawników i polityków zainteresowanych dziejami urządzeń ustrojowych cywilizacji europejskiej, a więc korzeniami, z których wyrastają instytucje współczesnego życia państwowego".
ze "Słowa wstępnego" do wydania 10
"Profesor Sczaniecki był Pedagogiem z powołania, prawdziwie zamiłowanym w pracy z młodzieżą akademicką. W stałym kontakcie ze studentami widział sens pracy na Uniwersytecie, stanowiącym przecież zgodnie z tradycją wieków universitas, wspólnotę nauczających i nauczanych. Pozostał w pamięci studentów jako Uczony najwyższej kultury, rzadko spotykanej w dzisiejszych czasach elegancji w sposobie bycia, a jednocześnie promieniujący dobrocią, otaczający młodzież serdeczną troską. Był Nauczycielem, który - jak czytamy w jednym ze studenckich wspomnień o Profesorze - «nas uczył po to, byśmy wiedzieli i zapamiętali, co w historii prawa wielkie, niezniszczalne i piękne»".
z wprowadzenia o Profesorze Michale Sczanieckim do wydania 11
W tym wydaniu fragmenty podręcznika, które nie odnoszą się bezpośrednio do historii ustroju państwa, zostały zamieszczone petitem. Wprowadzono też pogrubienia podkreślające ważne partie materiału, piktogramy ułatwiające odnalezienie istotnych fragmentów nie tylko tuż przed egzaminem oraz numery boczne umożliwiające szybkie odszukanie w tekście książki pojęć z indeksu.
Spis treści
Profesor Michał Sczaniecki (1910–1977) |26
Słowo wstępne |33
Słowo do wydania dziesiątego |35
Z przedmowy Autora |36
Część I
PAŃSTWO W STAROŻYTNOŚCI
1. Plan wykładu |39
Rozdział I
Despotie wschodnie |40
2. Rys historyczny |40
3. Źródła prawa w despotiach wschodnich. Kodeks Hammurabiego |41
4. Charakterystyka despotii wschodnich |42
Rozdział II
Starożytne państwa śródziemnomorskie |43
I. Rys historyczny |43
5. Wprowadzenie
...
Profesor Michał Sczaniecki (1910–1977) |26
Słowo wstępne |33
Słowo do wydania dziesiątego |35
Z przedmowy Autora |36
Część I
PAŃSTWO W STAROŻYTNOŚCI
1. Plan wykładu |39
Rozdział I
Despotie wschodnie |40
2. Rys historyczny |40
3. Źródła prawa w despotiach wschodnich. Kodeks Hammurabiego |41
4. Charakterystyka despotii wschodnich |42
Rozdział II
Starożytne państwa śródziemnomorskie |43
I. Rys historyczny |43
5. Wprowadzenie |43
II. Pogląd na rozwój Sparty |44
6. Stosunki gospodarcze i społeczne |44
7. Ustrój państwa |45
III. Pogląd na rozwój Aten |45
8. Stosunki gospodarcze i społeczne |45
9. Ustrój państwa |47
IV. Źródła prawa |49
10. Źródła prawa greckiego |49
V. Charakterystyka starożytnych państw śródziemnomorskich |49
11. Cechy wyróżniające |49
Rozdział III
Rzym w okresie cesarstwa |51
I. Pogląd na rozwój formy państwa i na rozwój terytorialny Rzymu |51
12. Rozwój formy państwa |51
13. Rozwój terytorialny państwa rzymskiego |54
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |54
14. Podstawy gospodarcze |54
15. Ustrój społeczny |56
III. Ustrój państwa w okresie pryncypatu |58
16. Powstanie pryncypatu i jego struktura |58
17. Dalszy rozwój władzy cesarskiej i upadek znaczenia Senatu |60
IV. Ustrój państwa w okresie dominatu |61
18. Władza cesarska |61
19. Podziały imperium |62
20. Zarząd centralny państwa |62
21. Zarząd lokalny |63
22. Sądownictwo |64
23. Skarbowość |65
24. Wojskowość |65
25. Państwo a chrześcijaństwo |66
26. Początki organizacji kościelnej |68
V. Źródła prawa rzymskiego |68
27. Wprowadzenie |68
28. Laicyzacja prawa i jego racjonalizacja |69
29. Tendencje do upowszechnienia i jednolitości prawa (ius gentium a ius civile) |70
30. Rozwój rzeczowego zakresu prawa (ius honorarium a ius civile) |70
31. Źródła powstania prawa |71
32. Ustawy |72
33. Działalność prawotwórcza pretorów |72
34. Działalność prawotwórcza prawników rzymskich |73
35. Konstytucje cesarskie i kodyfikacje |73
Rozdział IV
Organizacje społeczne i polityczne ludów germańskich i słowiańskich |75
I. Ludy germańskie |75
36. Okres plemienny |75
37. Powstanie państw szczepowych |77
38. Główne państwa szczepowe |77
II. Ludy słowiańskie |79
39. Organizacje społeczne i polityczne |79
Charakterystyka państw szczepowych germańskich i słowiańskich |80
III. Problem wpływów państwa rzymskiego na rozwój państwa w średniowieczu |80
41. Istota zagadnienia |80
Część II
PAŃSTWO W EPOCE FEUDALIZMU
Rozdział V
Państwo frankońskie |84
I. Rys historyczny |84
42. Rozwój terytorialny |84
43. Okres panowania Merowingów |85
44. Okres panowania Karolingów |86
II. Ustrój gospodarczy i społeczny |86
45. Ogólne warunki gospodarcze |86
46. Rozwój wielkiej własności ziemskiej |87
47. Organizacja wielkiej własności |88
48. Immunitet. Powstanie władztwa gruntowego |88
49. Stosunki społeczne |89
50. Wasalstwo i beneficjum |90
III. Ustrój państwa |92
51. Charakter patrymonialny królestwa |92
52. Podziały państwa i następstwo tronu |93
53. Zakres władzy królewskiej |93
54. Godność cesarska |95
55. Organa centralne |96
56. Zarząd lokalny |97
57. Sądownictwo i proces |98
58. Wojskowość |102
59. Skarbowość |102
IV. Źródła prawa| 102
60. Zasada osobowości prawa |102
61. Ustawodawstwo królewskie (kapitularze) |103
62. Dokumenty praktyki |104
63. Spisy prawa rzymskiego (Leges Romanae Barbarorum) |104
64. Spisy prawa germańskiego (Leges Barbarorum) |104
V. Charakterystyka państwa frankońskiego i jego znaczenie dla rozwoju państwa i prawa w Europie Zachodniej |105
65. Istotne elementy problemu |105
66. Ogólne znaczenie historyczne państwa frankońskiego |106
Rozdział VI
Ogólne zagadnienia państwa feudalnego |107
67. Stosunek poddańczy |107
68. Feudalizm a ustrój lenny |108
69. Kontrakt lenny |108
70. Hierarchia lenna |111
71. Własność feudalna |114
72. Miasta |115
73. Stany społeczne |116
74. Przywileje i nierówność prawa |116
75. Ustrój monarchiczny |117
76. Formy państwa feudalnego |117
Rozdział VII
Francja w okresie rozdrobnienia feudalnego (X–XIII w.) |119
I. Rys historyczny |119
77. Objęcie tronu przez Kapetyngów |119
78. Geografia polityczna Francji |120
79. Rozrost domeny królewskiej |120
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |121
80. Ogólny rozwój gospodarczy |121
81. Powstanie stanu szlacheckiego |122
82. Powstanie stanu duchownego |123
83. Powstanie miast |124
84. Trzy typy miast francuskich |124
85. Gildie i cechy |125
86. Powstanie stanu mieszczańskiego |126
87. Położenie ludności wiejskiej |127
88. Powstanie społeczeństwa stanowego |128
III. Ustrój państwa |129
89. Struktura terytorialna monarchii |129
90. Podstawy władzy królewskiej |129
91. Król – najwyższy zwierzchnik lenny |130
92. Król – strażnik pokoju. Zwalczanie wojen prywatnych |131
93. Król – najwyższy sędzia |132
94. Utrwalenie się dziedziczności tronu |134
95. Organa centralne |135
96. Zarząd lokalny |136
IV. Źródła prawa |137
97. Powstanie terytorialnego prawa zwyczajowego i jego rozdrobnienie |137
98. Podział Francji na kraje prawa zwyczajowego i kraje prawa pisanego |138
99. Spisy prawa zwyczajowego |139
100. Renesans nauki prawa rzymskiego |139
101. Powstanie i rozwój prawa kanonicznego |141
102. Nauczanie prawa na uniwersytetach |141
V. Charakterystyka okresu |142
103. Główne cechy wyróżniające |142
Rozdział VIII
Francja w okresie monarchii stanowej (XIV–XV w.) |144
I. Rys historyczny |144
104. Ramy terytorialne zjednoczonej monarchii |144
105. Główne wydarzenia historyczne |145
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |146
106. Ogólny rozwój gospodarczy |146
107. Społeczeństwo stanowe |146
III. Ustrój państwa |147
108. Zmiana charakteru władzy królewskiej |147
109. Legiści |148
110. Następstwo tronu |149
111. Zasada niepodzielności domeny. Apanaże |150
112. Stany Generalne |151
113. Stany Prowincjonalne |153
114. Parlament| 154
115. Wojskowość i skarbowość |155
116. Zarząd lokalny |156
IV. Źródła prawa |156
117. Zjawiska najistotniejsze |156
V. Charakterystyka okresu |157
118. Główne cechy wyróżniające |157
Rozdział IX
Niemcy w okresie monarchii wczesnofeudalnej (wiek X – połowa XIII w.) |159
I. Rys historyczny |159
119. Główne wydarzenia historyczne |159
120. Ramy terytorialne |160
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |161
121. Ogólny rozwój gospodarczy |161
122. Powstanie stanu szlacheckiego |161
123. Książęta szczepowi i terytorialni |162
124. Ministeriałowie |163
125. Ludność wiejska |163
126. Powstanie miast i ich rozwój |164
127. Ustrój miast |165
128. Mieszczaństwo |166
129. Powstanie społeczeństwa stanowego |166
III. Ustrój państwa |167
130. Królestwo Niemieckie a cesarstwo |167
131. Władza królewska |169
132. Upadek księstw szczepowych. Początki księstw terytorialnych |170
133. Następstwo tronu |170
134. Problem przymusu lennego |171
135. Stosunek państwa do Kościoła |172
136. Zarząd centralny państwa |173
137. Zarząd lokalny |174
IV. Źródła prawa |175
138. Ogólny rozwój prawa |175
139. Prawo ziemskie |175
140. Prawo miejskie |176
141. Prawo lenne, dworskie i górnicze |177
V. Charakterystyka okresu |178
142. Główne cechy wyróżniające |178
Rozdział X
Niemcy w okresie rozdrobnienia feudalnego i kształtowania się monarchii stanowych (od połowy XIII w. do końca XV w.) |179
I. Rys historyczny |179
143. Główne wydarzenia |179
144. Geografia polityczna |180
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |182
145. Ogólny rozwój gospodarczy |182
146. Szlachta |182
147. Ludność wiejska |183
148. Miasta i mieszczaństwo |183
III. Ustrój państwa |184
A. Ustrój Rzeszy |184
149. Władza królewska |184
150. Następstwo tronu |185
151. Organa centralne |186
152. Sądownictwo |187
B. Władztwa terytorialne |187
153. Rozwój zwierzchnictwa terytorialnego |187
154. Organa centralne |189
155. Związki miast. Hanza |191
IV. Źródła prawa |192
156. Zjawiska najistotniejsze |192
V. Charakterystyka okresu |192
157. Główne cechy wyróżniające |192
Rozdział XI
Anglia w okresie monarchii wczesnofeudalnej i monarchii stanowej (XI–XV w.) |194
I. Rys historyczny |194
158. Anglia w starożytności |194
159. Państwo anglosaskie i jego podbój przez Normandów w 1066 r. |195
160. Antagonizm angielsko-francuski |196
161. Rzut oka na ewolucję ustrojową Anglii |197
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |198
162. Ogólne warunki gospodarcze |198
163. Ustrój lenny angielski i jego specyficzne cechy |198
164. Feudałowie |200
165. Ludność wiejska |201
166. Miasta i mieszczanie |202
III. Ustrój państwa |203
167. Władza królewska |203
168. Państwo a Kościół |205
169. Następstwo tronu |205
170. Urzędy nadworne |206
171. Rada Królewska |206
172. Wielka Karta Wolności z 1215 r. |208
173. Początki Parlamentu |210
174. Skład Parlamentu |210
175. Uprawnienia Parlamentu |212
176. Charakterystyczne cechy średniowiecznego parlamentaryzmu angielskiego |213
177. Zarząd lokalny |214
178. Początki samorządu lokalnego |215
179. Sądownictwo |216
180. Sądy przysięgłych |217
IV. Źródła prawa |218
181. Powstanie systemu common law i systemu equity |218
182. Źródła poznania prawa |220
V. Charakterystyka okresu |221
183. Główne cechy wyróżniające |221
Rozdział XII
Państwo kijowskie w okresie monarchii wczesnofeudalnej (X–XI w.) |223
I. Rys historyczny |223
184. Powstanie państwa ruskiego |223
185. Problem wpływów normańskich na powstanie państwa |224
186. Rozwój państwa kijowskiego |225
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |226
187. Ogólne warunki gospodarcze |226
188. Ugruntowanie się stosunków feudalnych |226
189. Struktura społeczna |227
III. Ustrój państwa |228
190. Władza wielkoksiążęca |228
191. Następstwo tronu i podziały państwa |228
192. Zarząd państwa |229
IV. Źródła prawa |230
193. Układy rusko-bizantyńskie z X w. |230
194. Ruska Prawda |231
V. Charakterystyka okresu |232
195. Główne cechy wyróżniające |232
Rozdział XIII
Ruś w okresie rozdrobnienia feudalnego (XII–XV w.) |233
I. Rys historyczny |233
196. Rozdrobnienie i przebieg zjednoczenia ziem ruskich |233
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |234
197. Ogólny rozwój gospodarczy |234
198. Feudałowie |235
199. Ludność wiejska |236
200. Miasta i mieszczanie |237
III. Ustrój państwa |237
201. Rola wielkich książąt moskiewskich w zjednoczeniu państwa |237
202. Zarząd Wielkiego Księstwa Moskiewskiego |238
203. Ustrój republik Nowogrodu i Pskowa |239
IV. Charakterystyka okresu |240
204. Główne cechy wyróżniające |240
Rozdział XIV
Rosja w okresie monarchii stanowej (od XVI w. do połowy XVII w.) |241
I. Rys historyczny |241
205. Rosja za ostatnich Rurykowiczów |241
206. Kryzys monarchii w początku XVII w. |242
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |242
207. Ogólny rozwój gospodarczy |242
208. Bojarowie |243
209. Ludność wiejska |244
210. Miasta i mieszczaństwo |245
III. Ustrój państwa |245
211. Władza carska |245
212. Duma Bojarska |246
213. Sobór Ziemski |246
214. Prikazy |247
215. Zarząd lokalny. Samorząd gubny i ziemski |247
IV. Źródła prawa |248
216. Najważniejsze zbiory prawa |248
V. Charakterystyka okresu |249
217. Główne cechy wyróżniające |249
Rozdział XV
Charakterystyka państwa feudalnego w dobie poprzedzającej pojawienie się monarchii absolutnej |250
218. Wprowadzenie |250
I. Monarchia wczesnofeudalna |251
219. Ogólne ujęcie syntetyczne |251
II. Rozdrobnienie feudalne |253
220. Ogólne ujęcie syntetyczne |253
III. Monarchia stanowa |257
221. Ogólne ujęcie syntetyczne |257
IV. Pojawienie się monarchii absolutnej |261
222. Ustalenia wstępne |261
Rozdział XVI
Francja w okresie monarchii absolutnej (XVI–XVIII w.) |262
I. Rys historyczny |262
223. Monarchia absolutna i jej kryzys w XVI w. |262
224. Kryzys monarchii w XVII w. i rządy Ludwika XIV |263
225. Zmierzch i kryzys monarchii w XVIII w. |263
226. Ramy terytorialne |264
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |265
A. Stosunki gospodarcze |265
227. Akumulacja kapitałów |265
228. Merkantylizm i polityka merkantylna |266
229. Fizjokratyzm |267
B. Stosunki społeczne |268
230. Charakter podziałów społecznych |268
231. Duchowieństwo |269
232. Szlachta |269
233. Mieszczaństwo |271
234. Ludność wiejska |272
III. Ustrój państwa |274
A. Król i władza królewska |274
235. Zakres władzy królewskiej |274
236. Uzasadnienie władzy absolutnej |275
237. Prawa fundamentalne monarchii |277
238. Prawa i aspiracje polityczne Parlamentów |278
B. Organa centralne |279
239. Urzędy ministerialne |279
240. Rady Królewskie |282
241. Stany Generalne |283
C. Zarząd lokalny |84
242. Cechy podstawowe |284
D. Skarbowość |285
243. Charakterystyka ogólna |285
E. Sądownictwo |286
244. Wprowadzenie |286
245. Sądownictwo królewskie delegowane |287
246. Sądownictwo królewskie zastrzeżone |288
F. Stosunek państwa do wyznań |289
247. Państwo a Kościół katolicki |289
248. Położenie prawne protestantów |291
249. Położenie prawne Żydów |292
IV. Źródła prawa |293
250. Rozwój prawa zwyczajowego i wpływ prawa rzymskiego |293
251. Ustawodawstwo królewskie |294
V. Charakterystyka okresu |295
252. Główne cechy wyróżniające |295
Rozdział XVII
Niemcy w wiekach XVI–XVIII |297
I. Rys historyczny |297
253. Geografia polityczna Niemiec |297
254. Wzrost władzy książąt terytorialnych |299
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |300
255. Stosunki gospodarcze |300
256. Szlachta |301
257. Duchowieństwo |303
258. Mieszczaństwo |303
259. Ludność wiejska |303
III. Ustrój państwa |305
A. Rzesza |305
260. Charakter prawny Rzeszy |305
261. Władza cesarska |306
262. Organa Rzeszy |306
263. Sejm Rzeszy |307
264. Sąd Kameralny Rzeszy |308
265. Stosunek państwa do wyznań |309
B. Terytoria Rzeszy |311
266. Charakter prawny i ustrój terytoriów Rzeszy |311
C. Monarchia brandenbursko-pruska |313
267. Rozwój terytorialny monarchii i powstanie królestwa Prus |313
268. Organa centralne |313
269. Organa lokalne |315
270. Absolutyzm oświecony |315
D. Monarchia Habsburgów |316
271. Powstanie monarchii Habsburgów |316
272. Organa centralne |317
273. Organa lokalne |318
274. Charakterystyka monarchii habsburskiej |318
IV. Źródła prawa |319
275. Problem recepcji prawa rzymskiego |319
276. Przyczyny ekspansji prawa rzymskiego w średniowieczu |319
277. Sposób przeprowadzenia recepcji |320
278. Rozmiary recepcji prawa rzymskiego w Niemczech |322
279. Ekspansja prawa rzymskiego w Europie |322
280. Carolina |323
281. Kodyfikacje XVIII w. |325
282. Kodyfikacje prawa cywilnego |326
283. Kodyfikacje prawa karnego |326
V. Charakterystyka formy państwa |327
284. Główne cechy wyróżniające |327
Rozdział XVIII
Anglia w okresie monarchii absolutnej (od XVI do połowy XVII w.) |328
I. Rys historyczny |32
285. Wprowadzenie |328
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |329
286. Początki kapitalizmu |329
287. Rozwój kapitalizmu w rolnictwie |329
288. Rozwój kapitalizmu w przemyśle |331
289. Rozwój kapitalizmu w handlu |331
290. Rozwój stosunków społecznych |332
III. Ustrój państwa |332
291. Władza królewska i Parlament |332
292. Organa centralne |333
293. Stosunek do wyznań |334
IV. Charakterystyka okresu |335
294. Główne cechy wyróżniające |335
Rozdział XIX
Rosja w okresie monarchii absolutnej od połowy XVII w. do XVIII w. |336
I. Rys historyczny |336
295. Wprowadzenie |336
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |337
296. Reformy gospodarcze Piotra I |337
297. Szlachta |338
298. Mieszczaństwo |339
299. Ludność wiejska |340
III. Ustrój państwa |340
300. Władza cesarska |340
301. Organa centralne |341
302. Zarząd lokalny |342
303. Wojskowość |343
IV. Źródła prawa |343
304. Zjawiska najistotniejsze |343
V. Charakterystyka okresu |344
305. Główne cechy wyróżniające |344
Rozdział XX
Charakterystyka feudalnej monarchii absolutnej |345
306. Ogólne ujęcie syntetyczne |345
307. Prawidłowości rozwoju państwa w epoce feudalizmu |348
Część III
PAŃSTWO W EPOCE KAPITALIZMU
308. Plan wykładu |351
Rozdział XXI
Anglia w XVII i XVIII w. (do 1832 r.) |352
I. Rys historyczny |352
309. Podział na okresy |352\
310. Rozwój stosunków gospodarczych i społecznych |352
311. Rozwój terytorialny. Kolonie |354
II. Przemiany ustrojowe w XVII w. |356
A. Okres panowania Stuartów (1603–1648) |356
312. Opozycja Parlamentu. Petycja prawa |356
313. Długi Parlament. Ustawy z 1641 r. |357
B. Okres Republiki (1648–1660) |357
314. Ścieranie się sił i programów politycznych |357
315. Ustrój Republiki w latach 1649–1653 |359
316. Ustrój Republiki w latach 1653–1660 |359
C. Okres Restauracji Stuartów (1660–1688) |360
317. Rządy Karola II. Habeas Corpus Act |360
318. Rządy Jakuba II. Druga „chwalebna” rewolucja |362
III. Powstanie rządów parlamentarnych i gabinetowych (1689–1832) |362
A. Ustrój Anglii na przełomie XVII i XVIII w. |362
319. Rządy dynastii orańskiej i hanowerskiej |362
320. Bill o prawach z 1689 r. |363
321. Ustawa sukcesyjna z 1701 r. |363
322. Charakterystyka przemian ustrojowych |364
B. Powstanie rządów parlamentarnych |365
323. Odpowiedzialność prawna a odpowiedzialność polityczna ministrów |365
324. Powstanie gabinetu. Zasada nieodpowiedzialności króla |366
325. Odpowiedzialność solidarna, czyli gabinetowa, ministrów |367
326. Mechanizm rządów parlamentarnych |367
IV. Konstytucja angielska |369
327. Konstytucja w znaczeniu formalnym i materialnym |369
328. Materialny charakter konstytucji angielskiej |369
329. Wpływ wzoru konstytucji angielskiej na inne kraje |371
330. Potrzeba reformy ustrojowej w XIX w. |372
Rozdział XXII
Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki i ich konstytucja z 1787 r. |374
I. Kolonie angielskie w Ameryce Północnej i ich walka o niepodległość |374
331. Powstanie kolonii angielskich w Ameryce |374
332. Ustrój kolonii i ich stosunek do metropolii |374
333. Przebieg wojny o niepodległość (1775–1783) |375
II. Stany Zjednoczone jako konfederacja |376
334. I i II Kongres Kontynentalny i Deklaracja niepodległości |376
335. Przyjęcie Artykułów Konfederacji |376
336. Konstytucje stanowe i uchwalenie konstytucji federalnej |377
III. Konstytucja federalna z 1787 r. |377
337. Konstytucja z 1787 r. – pierwszą konstytucją pisaną |377
338. Charakter konstytucji jako konstytucji federalnej |378
339. Realizacja zasady trójpodziału władzy |379
340. Gwarancje praw obywatelskich |381
341. Perspektywy rozwoju konstytucji amerykańskiej w XIX i XX w. |381
342. Wpływ konstytucji Stanów Zjednoczonych na rozwój konstytucjonalizmu światowego |382
Rozdział XXIII
Francja w dobie rewolucji i dyktatury napoleońskiej (1789–1814) |383
I. Ogólne wprowadzenie |383
343. Przyczyny rewolucji francuskiej |383
344. Kryzys monarchii absolutnej w latach 1770–1789 |384
345. Podział na okresy |385
II. Okres monarchii ograniczonej (1789–1792) |386
A. I Konstytuanta |386
346. Zwołanie Stanów Generalnych w 1789 r. |386
347. Powstanie I Konstytuanty i jej prace |387
348. Deklaracja praw człowieka i obywatela |388
349. Uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu |390
350. Reformy zarządu terytorialnego |392
351. Reformy sądownictwa |393
352. Unormowanie stosunków wyznaniowych |394
B. Zasady konstytucji z 1791 r. |395
353. Ogólne zasady konstytucji |395
354. Wprowadzenie konstytucji w życie |397
355. Ogólna ocena działalności Konstytuanty |397
III. Okres rządów Konwentu (1792–1793) |398
356. Zebranie się Konwentu i proklamowanie republiki |398
357. Walka żyrondystów z jakobinami |399
IV. Okres dyktatury jakobińskiej (1793–1794) |399
358. Konstytucja jakobińska z 1793 r. |399
359. Dyktatura jakobińska |400
V. Okres Dyrektoriatu (1794/1795–1799) |402
360. Konstytucja dyrektorialna z 1795 r. |402
361. Rządy Dyrektoriatu |403
VI. Okres dyktatury napoleońskiej (1799–1814) |404
A. Ustrój państwa – organa centralne |404
362. Konsulat i cesarstwo |404
363. Konstytucja konsularna z 1799 r. |405
364. Praktyka konstytucyjna i zmiany konstytucji |407
365. Cesarstwo Francuskie |407
B. Reformy wewnętrzne |408
366. Reformy zarządu terytorialnego |408
367. Reorganizacja sądownictwa |410
368. Unormowanie stosunków między państwem a Kościołem |410
C. Kodyfikacje napoleońskie |411
369. Wpływ teorii prawa natury na rozwój prawa i kodyfikacji |411
370. Kodeks cywilny |412
371. Inne kodeksy |413
372. Rozwój prawa sądowego w wiekach XIX i XX |414
373. Światowe znaczenie kodyfikacji napoleońskiej |415
Rozdział XXIV
Perspektywy rozwoju państwa po kongresie wiedeńskim |417
374. Reakcja feudalna po upadku Napoleona |417
I. Znaczenie doświadczeń z przełomu XVIII i XIX w. dla rozwoju nowoczesnego konstytucjonalizmu |418
375. Podstawowe założenia programowe konstytucjonalizmu |418
376. Problem udziału obywateli w prawach politycznych |419
377. Władza ustawodawcza |420
378. Władza wykonawcza |421
379. Stosunek władzy ustawodawczej do wykonawczej |421
380. Władza sądowa i sądownictwo |422
381. Zarząd terytorialny |423
382. Problem kodyfikacji prawa |424
II. Główne linie rozwoju historycznego w XIX i XX w. |424
383. Rozwój gospodarczy |424
384. Rozwój społeczny |425
385. Rozwój polityczny |427
386. Rozwój instytucji państwowych i prawnych |428
Rozdział XXV
Francja w XIX i XX w. (od 1814 r.) |429
387. Podział na okresy |429
I. Okres Restauracji Burbonów (1814–1830) |429
388. Powrót Burbonów na tron francuski|429
389. Karta konstytucyjna z 1814 r. |430
390. Znaczenie konstytucji z 1814 r. dla dziejów konstytucjonalizmu światowego |431
391. Praktyka konstytucyjna i upadek Burbonów |432
II. Okres Monarchii Lipcowej (1830–1848) |433
392. Konstytucja z 1830 r. i ustrój Monarchii Lipcowej |433
393. Kryzys i upadek Monarchii Lipcowej |434
III. Okres II Republiki (1848–1852) |435
394. Rewolucja społeczna 1848 r. |435
395. Konstytucja z 1848 r. |436
396. Praktyka konstytucyjna II Republiki i jej upadek |437
IV. Okres II Cesarstwa (1852–1870) |438
397. Konstytucja II Cesarstwa |438
398. Praktyka konstytucyjna II Cesarstwa |438
399. Stosunki wewnętrzne za II Cesarstwa i jego upadek |439
V. Początki III Republiki i Komuna Paryska |441
400. Francja w czasie wojny 1870 r. |441
401. Komuna Paryska |441
402. Spór o republikę |443
VI. Okres III Republiki (1870/1875–1940) |445
A. Konstytucja z 1875 r. |445
403. Ustawy konstytucyjne |445
404. Główne zasady konstytucji |445
B. Praktyka konstytucyjna III Republiki |447
405. Wzrost znaczenia władzy ustawodawczej |447
406. Próby wzmocnienia władzy wykonawczej |449
407. Znaczenie ustroju III Republiki dla dziejów parlamentaryzmu światowego |450
C. Administracja |450
408. Rozwój administracji – Rada Stanu |450
409. Państwo a Kościół |452
410. Rozwój prawa administracyjnego |452
VII. Okres II wojny światowej (1940–1946) |454
411. Powstanie dwóch rządów tymczasowych |454
412. Rząd w Vichy |454
413. Od Komitetu Wolnej Francji do Rządu Tymczasowego |455
VIII. Okres IV i V Republiki |456
414. Narodziny IV Republiki |456
415. IV Republika i jej upadek |456
416. V Republika |457
Rozdział XXVI
Niemcy w XIX i XX w. |459
417. Rys historyczny i plan wykładu |459
418. Podział na okresy |460
I. Związek Reński (1806–1813) |460
419. Upadek I Rzeszy i powstanie Związku Reńskiego |460
420. Ustrój Niemiec w okresie Związku Reńskiego |460
II. Związek Niemiecki (1815–1866) |462
421. Powstanie i ustrój Związku Niemieckiego |462
422. Ustrój państw skonfederowanych |463
423. Walka Prus i Austrii o hegemonię w Niemczech |463
424. Sejm frankfurcki 1848 r. i upadek Związku Niemieckiego w 1866 r. |464
III. Związek Północnoniemiecki (1867–1871) |465
425. Przejście od konfederacji do federacji |465
IV. II Rzesza Niemiecka (1871–1918) |466
426. Powstanie II Rzeszy |466
427. Stosunki gospodarcze i społeczne w Niemczech na przełomie XIX i XX w. |466
428. Konstytucja z 1871 r. |467
429. Praktyka konstytucyjna II Rzeszy |468
430. Rozwój ustawodawstwa II Rzeszy |469
431. Rozwój władzy wykonawczej |470
432. Rola Prus w II Rzeszy |470
433. Kodyfikacje – od partykularyzmu do prawa ogólnoniemieckiego |471
434. Od teorii prawa natury do pozytywizmu prawniczego. Kodeks cywilny – BGB |473
V. Republika Weimarska (1919–1933/1945) i III Rzesza Niemiecka (1933–1945) |474
435. Powstanie Republiki Weimarskiej |474
436. Konstytucja weimarska z 1919 r. |475
437. Praktyka konstytucyjna w latach 1919–1933 |477
438. III Rzesza hitlerowska (1933–1945) |477
439. Losy państwowe Niemiec po II wojnie światowej |478
Rozdział XXVII Prusy w XIX i XX w. |479
I. Prusy w pierwszej połowie XIX w. |479
440. Kontynuacja monarchii absolutnej |479
441. Reformy Steina i Hardenberga |480
442. Reformy wiejskie |481
443. Reformy zarządu terytorialnego |481
II. Konstytucyjna monarchia pruska (1850–1918) |482
444. Konstytucja z 1850 r. |482
445. Administracja terytorialna i samorząd |484
446. Kodyfikacje pruskie |485
Rozdział XXVIII
Austria w XIX i XX w. |487
I. Cesarstwo Austriackie (1804–1867) |487
447. Rys historyczny |487
448. Kryzys monarchii w 1848 r. |488
449. Kryzys monarchii w latach sześćdziesiątych XIX w. |488
II. Monarchia Austro-Węgierska (1867–1918) |490
450. Unia realna Austrii z Węgrami |490
451. Zasady konstytucji austriackiej |491
452. Zarząd terytorialny. Autonomia i samorząd |493
453. Kodyfikacje austriackie |494
454. Losy państwowe Austrii po I wojnie światowej |495
Rozdział XXIX
Wielka Brytania w XIX i XX w. |496
I. Rys historyczny |496
455. Wprowadzenie |496
456. Problem irlandzki |497
457. Kolonie i dominia |497
458. Brytyjska Wspólnota Narodów |498
II. Stosunki gospodarcze i społeczne |500
459. Rozwój kapitalizmu |500
III. Ustrój państwa |501
460. Król |501
461. Parlament. Izba Gmin |502
462. Parlament. Izba Lordów |504
463. Rząd. Gabinet |506
464. Rozwój rządów parlamentarnych |508
465. Sądownictwo |509
466. Zarząd terytorialny. Samorząd |511
IV. Rozwój angielskiego systemu prawnego |512
467. Charakterystyka angielskiego systemu prawnego |512
468. Common law a ustawodawstwo i kodyfikacja prawa |514
Rozdział XXX
Stany Zjednoczone Ameryki w XIX i XX w. |516
I. Rys historyczny |516
469. Stosunki gospodarcze i społeczne |516
470. System dwupartyjny |517
471. Rozwój praktyki konstytucyjnej |518
II. Rozwój ustroju federacji |519
472. Władza ustawodawcza. Izba Reprezentantów |519
473. Władza ustawodawcza. Senat |520
474. Władza wykonawcza. Prezydent |521
475. Organy wykonawcze. Sekretarze stanu |522
476. Stosunek między władzą ustawodawczą a wykonawczą |523
477. Sądownictwo |525
III. Ustrój poszczególnych stanów |527
478. Ogólne ujęcie syntetyczne |527
IV. Rozwój amerykańskiego systemu prawnego |529
479. System common law amerykański a angielski |529
Rozdział XXXI
Rosja w XIX i XX w. – do Rewolucji Październikowej |532
480. Podział na okresy |532
I. Lata 1801–1905 |533
A. Rozwój gospodarczy i społeczny |533
481. Rozwój kapitalizmu |533
482. Ustrój społeczny |534
483. Reformy wiejskie |535
484. Reformy społeczne i polityczne |536
B. Ustrój państwa |538
485. Cesarz i organa centralne |538
486. Zarząd terytorialny |539
487. Sądownictwo |541
488. Wojskowość |543
C. Kodyfikacje |543
489. Swod Zakonow i późniejsze kodyfikacje |543
D. Problem autonomii w krajach przyłączonych do imperium |546
490. Położenie Królestwa Polskiego i Finlandii w cesarstwie |546
491. Charakterystyka ustroju Rosji w wieku XIX |547
II. Lata 1905–1917 |548
A. Okres od rewolucji 1905 r. do rewolucji lutowej 1917 r. |548
492. Duma bułyginowska. Manifest październikowy |548
493. Ścieranie się stronnictw politycznych |549
494. Konstytucja z 1906 r.
495. I i II Duma |551
496. Reakcja stołypinowska. III Duma |551
497. IV Duma i wybuch I wojny światowej |552
B. Od rewolucji lutowej do rewolucji październikowej |553
498. Rewolucja lutowa |553
499. Rząd Tymczasowy |553
500. Rady Delegatów Robotniczych, Chłopskich i Żołnierskich |554
Rozdział XXXII
Charakterystyka rozwoju państwa epoki kapitalizmu |555
I. Podstawy społeczne |555
501. Układ sił społecznych |555
II. Podstawy prawne. Konstytucjonalizm |556
502. Główne elementy zagadnienia | 556
III. Główne założenia programowe demokracji parlamentarnej |559
503. Teoria suwerenności ludu |559
504. Konstytucyjne gwarancje praw obywatelskich |559
505. Teoria podziału władzy |561
IV. Zasady prawa wyborczego |561
506. Różne systemy wyborcze |561
507. Zasada powszechności wyborów |562
508. Zasada równości wyborów |564
509. Zasada tajności, bezpośredniości i proporcjonalności wyborów |564
V. Władza ustawodawcza |565
510. Jednoizbowość a dwuizbowość |565
VI. Władza wykonawcza. Głowa państwa |568
511. Monarchia a republika |568
VII. Władza wykonawcza. Organa centralne |570
512. Ministrowie i ministerstwa |570
513. Rząd. Gabinet ministrów |571
VIII. Stosunek między władzą wykonawczą a ustawodawczą |572
514. Różne typy odpowiedzialności organów wykonawczych |572
515. System rządów parlamentarnych i rola partii politycznych |573
516. Wpływ władzy wykonawczej na władzę ustawodawczą |576
IX. Administracja terytorialna i samorząd |577
517. Założenia organizacji zarządu terytorialnego |577
518. Samorząd w Anglii i na kontynencie |578
519. Samorząd a autonomia |580
X. Władza sądowa. Sądownictwo |580
520. Niezawisłość sądownictwa |580
521. Sądownictwo powszechne |581
522. Sądownictwo administracyjne |582
XI. Problemy suwerenności państwowej |584
523. Suwerenność państwa a problem narodowy |584
524. Państwa złożone |585
525. Federalizm a decentralizacja |586
526. Tendencje federalistyczne w organizacji współżycia międzynarodowego |587
527. Stosunki między państwem suwerennym a Kościołem |588
XII. Ewolucja prawa |589
528. Rozwój prawa publicznego – wewnętrznego i międzynarodowego |589
529. Powstanie i rozwój prawa administracyjnego |590
530. Kodyfikacje. Rozwój ustawodawstwa i nowych gałęzi prawa |592
531. Od szkoły prawa natury do pozytywizmu prawniczego |593
532. Pojęcie praworządności. Państwo prawne |594
533. Wielkie rodziny prawa |595
XIII. Problemy ogólne ewolucji państwa w epoce kapitalizmu |595
534. Kryterium ewolucji od monarchii do republiki |595
535. Kryterium stopnia realizacji liberalnych postulatów demokracji |596
536. Kryzys liberalnych podstaw państwa u schyłku XIX w. |598
537. Faszyzm |599
538. Nurt przemian w kierunku nowej koncepcji państwa dobrobytu |601
539. Rozwój systemu ustrojowego kapitalizmu w krajach Trzeciego Świata |602
Nota bibliograficzna |604
Indeks rzeczowy |613