Poradnik aplikanta. Egzamin na aplikację radcowską – wszystko co musisz wiedzieć

Egzamin wstępny na aplikację radcowską to kluczowy etap dla osób planujących karierę w zawodzie radcy prawnego. Stanowi on nie tylko narzędzie selekcji kandydatów, lecz także formalny warunek rozpoczęcia trzyletniego szkolenia przygotowującego do samodzielnego wykonywania zawodu. Poznaj szczegółowe informacje o zasadach naboru, przebiegu egzaminu oraz wymaganiach formalnych, jakie należy spełnić, aby przystąpić do egzaminu na aplikację radcowską.

Egzamin wstępny i jego znaczenie

Egzamin wstępny jest ustawową formą naboru na aplikację radcowską. Organizowany jest raz w roku, a osiągnięcie wyniku co najmniej 100 punktów na 150 możliwych umożliwia złożenie wniosku o wpis na listę aplikantów radcowskich. Kandydat, który uzyskał pozytywny wynik, ma prawo wystąpić o wpis w terminie dwóch lat od dnia doręczenia uchwały o pozytywnym wyniku.

Zakres wiedzy wymagany od kandydatów

Test egzaminacyjny sprawdza wiedzę kandydatów z takich zakresów prawa, jak:

• materialne i procesowe prawo karne,
• materialne i procesowe prawo wykroczeń,
• prawo karne skarbowe,
• materialne i procesowe prawo cywilne,
• prawo rodzinne i opiekuńcze,
• prawo gospodarcze oraz prawo spółek prawa handlowego,
• prawo pracy i ubezpieczeń społecznych,
• materialne i procesowe prawo administracyjne, a także prawo postępowania sądowoadministracyjnego,
• prawo Unii Europejskiej,
• prawo konstytucyjne,
• prawo o ustroju sądów i prokuratur, samorządu adwokackiego, radcowskiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej.

Dodatkowe wymagania

Aby zostać wpisanym na listę aplikantów radcowskich, poza zdaniem egzaminu wstępnego, niezbędne jest:

• posiadanie tytułu magistra prawa albo ukończenie zagranicznych studiów prawniczych uznawanych w Rzeczypospolitej Polskiej,
• pełnia praw publicznych i pełna zdolność do czynności prawnych,
• posiadanie nieskazitelnego charakteru oraz dotychczasowe zachowanie dają rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu.

Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 2024 poz. 499 t.j.):

Art. 24. 1. Na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto:
1) ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;
2) korzysta w pełni z praw publicznych;
3) ma pełną zdolność do czynności prawnych;
4) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego;

Struktura komisji kwalifikacyjnych i organizacja egzaminu

Egzamin wstępny przeprowadzają komisje kwalifikacyjne powoływane przez Ministra Sprawiedliwości. Ich właściwość terytorialna odpowiada obszarowi działania jednej lub kilku okręgowych izb radców prawnych.

Komisja liczy siedmiu członków (Art. 33⁵ ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499)):

1) trzej przedstawiciele Ministra Sprawiedliwości; przedstawicielem Ministra Sprawiedliwości może być także, po wyrażeniu zgody, sędzia albo sędzia w stanie spoczynku;
2) dwaj przedstawiciele delegowani przez Krajową Radę Radców Prawnych;
3) jeden pracownik badawczy, badawczo-dydaktyczny lub dydaktyczny prowadzący działalność naukową lub kształcenie w zakresie nauk prawnych w szkole wyższej w Rzeczypospolitej Polskiej lub pracownik naukowy w instytucie naukowym Polskiej Akademii Nauk i posiadający co najmniej stopień naukowy doktora habilitowanego z zakresu nauk prawnych;
4) jeden prokurator będący prokuratorem powołanym co najmniej na stanowisko prokuratora prokuratury okręgowej, również prokurator w stanie spoczynku.

W przypadku dużej liczby kandydatów Minister może powołać więcej niż jedną komisję dla danej izby (Art. 33¹ ust. 1a ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499)).

Ogłoszenie o egzaminie i dokumenty zgłoszeniowe

Minister Sprawiedliwości ogłasza w Biuletynie Informacji Publicznej, do 30 czerwca każdego roku, szczegóły dotyczące egzaminu, w tym:

• termin składania zgłoszeń,
• właściwość miejscową komisji i adresy ich siedzib,
• datę przeprowadzenia testu,
• wysokość opłaty egzaminacyjnej.

Zgłoszenie powinno zawierać (Art. 33³ ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499)):
1) wniosek o dopuszczenie do egzaminu wstępnego;
2) kwestionariusz osobowy;
3) życiorys;
4) kopię dokumentu potwierdzającego ukończenie wyższych studiów prawniczych w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskanie tytułu magistra lub zagranicznych studiów prawniczych uznanych w Rzeczypospolitej Polskiej, albo zaświadczenie o zdaniu egzaminu magisterskiego;
5) oryginał dowodu uiszczenia opłaty za egzamin wstępny;
6) 3 zdjęcia zgodnie z wymaganiami obowiązującymi przy wydawaniu dowodów osobistych.

Dokumenty należy złożyć co najmniej 45 dni przed planowanym terminem egzaminu. Kandydat, który korzysta z zaświadczenia o wyznaczonym terminie obrony, ma obowiązek dostarczyć dyplom lub potwierdzenie zdanego egzaminu magisterskiego najpóźniej na siedem dni przed egzaminem.

Zamiast dokumentów, o których mowa w pkt 4, można złożyć zaświadczenie, mówiące o tym, że kandydat zdał wszystkie egzaminy i odbył praktyki przewidziane w planie wyższych studiów prawniczych oraz ma wyznaczony termin egzaminu magisterskiego. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu wstępnego takiego kandydata jest złożenie przez niego w siedzibie komisji kwalifikacyjnej nie później niż 7 dni przed terminem egzaminu wstępnego dokumentów, o których mowa w pkt 4. (Art. 333 ust. 2a ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499))

O terminie i miejscu przeprowadzenia egzaminu wstępnego przewodniczący komisji kwalifikacyjnej zawiadamia kandydata, który został zakwalifikowany do udziału w egzaminie wstępnym, listem poleconym za poświadczeniem odbioru, co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczęcia egzaminu wstępnego.

Przebieg i forma egzaminu na aplikację radcowską

Egzamin wstępny polega na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 150 pytań zawierających po trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa, oraz z karty odpowiedzi. Kandydat może wybrać tylko jedną odpowiedź, którą zaznacza na karcie odpowiedzi stanowiącej integralną część testu. Za każdą prawidłową odpowiedź kandydat uzyskuje 1 punkt. (Art. 33⁹ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499)). Do uzyskania wyniku pozytywnego wymagane jest co najmniej 100 punktów.

Test odbywa się w obecności minimum trzech członków komisji kwalifikacyjnej (Art. 33⁸ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499)). Spóźnienie lub niestawienie się na egzamin traktowane jest jako rezygnacja z udziału. Podczas rozwiązywania testu zabronione jest korzystanie z aktów prawnych, komentarzy, orzecznictwa, innych materiałów pomocniczych oraz urządzeń służących do komunikacji.

Po zakończeniu egzaminu komisja ustala wynik w formie uchwały, przekazując jej odpis kandydatowi i Ministrowi Sprawiedliwości. W terminie 14 dni od doręczenia uchwały kandydat może wnieść odwołanie do Ministra Sprawiedliwości (Art. 33¹⁰ ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 2024 poz. 499 t.j.)).

Przebieg aplikacji radcowskiej

Corocznie aplikacja radcowska zaczyna się 1 stycznia i trwa trzy lata (Art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 2024 poz. 499 t.j.)). Zazwyczaj odbywa się ją w kancelarii radcy prawnego lub w spółce radców prawnych (również radców prawnych i adwokatów), ale do tego grona dopuszcza się również jednostki organizacyjne (Art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 499)).

Podczas trzyletniego szkolenia aplikant zostanie przygotowany do samodzielnego wykonywania zawodu. W szczególności nacisk położony jest na zastępstwa procesowe, przyswajanie zasad działania radcy prawnego, a także sporządzanie pism, umów i opinii prawnych.

W trakcie I roku aplikant obowiązany jest do odbycia praktyk w kancelariach radców prawnych, spółkach radców prawnych lub radców prawnych i adwokatów (pod nadzorem radcy prawnego) w wymiarze 24 jednodniowych zajęć.

Ponadto aplikant I roku odbywa praktyki w sądach powszechnych (w wymiarze 16 jednodniowych zajęć), w celu praktycznego zapoznania się ze sposobem ich funkcjonowania w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu radcy prawnego.

W ramach praktyk patroni lub opiekunowie praktyk powinni zapewnić aplikantowi uczestnictwo w co najmniej trzech rozprawach sądowych przed uzyskaniem możliwości występowania aplikanta przed sądem tj. w ciągu pierwszych 6 miesięcy odbywania aplikacji.^[1]

Program II roku aplikacji obejmuje 76 godz. zajęć w formie konwersatoriów, 124 godz. ćwiczeń oraz 40 godzin rezerwy przeznaczonej dodatkowo na powyższe zajęcia z przedmiotów:

• Zasady wykonywania zawodu radcy prawnego, etyka zawodu radcy prawnego.
• Prawo karne, prawo karne skarbowe i prawo wykroczeń, postępowanie karne, postępowanie karnoskarbowe i postępowanie w sprawach o wykroczenia.
• Prawo spółek handlowych.
• Prawo upadłościowe i prawo restrukturyzacyjne.
• Prawo gospodarcze.
• Negocjacje oraz reprezentacja strony w postępowaniu mediacyjnym.

W trakcie II roku aplikant obowiązany jest ponadto do odbycia praktyk w kancelariach radców prawnych, spółkach radców prawnych lub radców prawnych i adwokatów, biurach prawnych przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych (pod nadzorem radcy prawnego), w tym w organach administracji publicznej, a w miarę możliwości także w sądach.

W ramach praktyk tego roku szkoleniowego patroni lub opiekunowie praktyk winni zapewnić aplikantom uczestnictwo w co najmniej sześciu rozprawach. ^[2]

Program III roku aplikacji obejmuje 78 godz. zajęć w formie konwersatoriów, 122 godz. ćwiczeń oraz 40 godzin rezerwy przeznaczonej dodatkowo na powyższe zajęcia z przedmiotów:

• Zasady wykonywania zawodu radcy prawnego, etyka zawodu radcy prawnego.
• Prawo administracyjne ustrojowe i materialne.
• Postępowanie administracyjne i postępowanie sądowoadministracyjne.
• Prawo finansowe, prawo podatkowe i celne.
• Prawo Unii Europejskiej i międzynarodowa ochrona praw człowieka.
• Prawo konstytucyjne – ochrona praw jednostki.
• Marketing usług prawniczych. Zarządzanie kancelarią lub działem prawnym. Psychologiczne aspekty pracy prawnika.

W trakcie III roku aplikant obowiązany jest ponadto do odbycia praktyk (w wymiarze 40 jednodniowych zajęć) w kancelariach radców prawnych, spółkach radców prawnych lub radców prawnych i adwokatów, biurach prawnych przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych (pod nadzorem radcy prawnego), w tym w organach administracji publicznej, a w miarę możliwości także w sądach.

W ramach praktyk tego roku szkoleniowego patroni lub opiekunowie praktyk winni zapewnić aplikantom uczestnictwo w co najmniej sześciu rozprawach. ^[3]

Aplikacja radcowska kończy się egzaminem radcowskim.

---

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. 2024 poz. 499 t.j.)
Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz.U.2024.1564) w zakresie art. 75b w zw. z art. 332 ustawy o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 kwietnia 2009 r. w sprawie zespołu do przygotowania pytań testowych na egzamin wstępny na aplikację adwokacką i radcowską oraz wykazu tytułów aktów prawnych (Dz. U. 2023 poz. 2366 t.j.)
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie komisji egzaminacyjnej do spraw aplikacji radcowskiej oraz przeprowadzania egzaminu wstępnego (Dz. U. 2023 poz. 2390 t.j.)

Źródła:
[1] https://oirp.gda.pl/aplikacja/informacje-i-rok/praktyki/
[2] https://oirp.gda.pl/aplikacja/informacje-ii-rok/
[3] https://oirp.gda.pl/aplikacja/informacje-iii-rok/