Urlop regeneracyjny. Czym jest i komu przysługuje dodatkowe 3 miesiące płatnego urlopu?

Urlop regeneracyjny to propozycja nowego typu urlopu, który może zrewolucjonizować polski rynek pracy. Zgodnie z postulatem Związkowej Alternatywy, każdy pracownik po przepracowaniu siedmiu lat u jednego pracodawcy miałby prawo do trzech miesięcy w pełni płatnego wolnego, przeznaczonego na odpoczynek i regenerację sił. Rozwiązanie to wzorowane jest na istniejącym już w polskim systemie prawnym urlopie dla poratowania zdrowia, z którego obecnie mogą korzystać jedynie wybrane grupy zawodowe. Należy jednak podkreślić, że urlop regeneracyjny nie jest obecnie uregulowany w przepisach prawa – na dziś pozostaje wyłącznie postulatem związkowym, który nie wszedł jeszcze w fazę projektu ustawy.

Obecny stan prawny – urlop dla poratowania zdrowia

Aby zrozumieć ideę urlopu regeneracyjnego, warto przyjrzeć się już funkcjonującym rozwiązaniom.

Polski system prawny przewiduje urlop dla poratowania zdrowia, jednak jest to przywilej zarezerwowany dla nielicznych grup zawodowych.

Najszersze uprawnienie w tym zakresie mają nauczyciele, którym urlop reguluje art. 73 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku – Karta Nauczyciela.​ Zgodnie z art. 73 ust. 1 Karty Nauczyciela, nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu nieprzerwanie co najmniej 7 lat w szkole w wymiarze nie niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia: w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia: choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową – w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. Warto również dodać, że w całym okresie zatrudnienia wymiar tego urlopu nie może przekraczać trzech lat. Ponadto nauczyciel w okresie przebywania na takim urlopie zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za wysługę lat oraz innych świadczeń pracowniczych.​

Inne grupy zawodowe uprawnione do urlopu zdrowotnego to:

• sędziowie – do 6 miesięcy, zgodnie z art. 93 Ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych;
• prokuratorzy – do 6 miesięcy, zgodnie z art. 116 Ustawy Prawo o prokuraturze;
• policjanci – maksymalnie 6 miesięcy jednorazowo, do 18 miesięcy w całej karierze, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19.09.2014 r. w sprawie urlopów policjantów (paragraf 26);
• strażacy Państwowej Straży Pożarnej – do 6 miesięcy jednorazowo i maksymalnie 18 miesięcy w ciągu całej służby, zgodnie z art. 71f. Ustawy o Państwowej Straży Pożarnej;
• kuratorzy zawodowi – do 6 miesięcy, zgodnie z art. 17 Ustawy o Kuratorach Sądowych;
• kontrolerzy NIK – do 12 miesięcy, rozłożonych na maksymalnie dwie takie nieobecności w trakcie zatrudnienia, po przepracowaniu co najmniej 5 lat, zgodnie z art. 80 Ustawy o Najwyższej izbie Kontroli;
• pracownicy naukowi PAN – do 1 roku po przepracowaniu co najmniej 3 lat, zgodnie z art. 100 Ustawy o Polskiej Akademii Nauk;
• nauczyciele akademiccy, którzy nie ukończyli 65. roku życia – po przepracowaniu co najmniej 10 lat w uczelni na pełnym etacie, przy czym łączny wymiar urlopu w całym okresie zatrudnienia nie może przekroczyć 3 lat, zgodnie z art. 131 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Propozycja urlopu regeneracyjnego – główne założenia

Związkowa Alternatywa przedstawiła postulat, który ma na celu zrównanie praw wszystkich pracowników i umożliwienie regeneracji bez konieczności udowadniania problemów zdrowotnych. Główne założenia urlopu regeneracyjnego to:

• długość i cykliczność, czyli 3 miesiące płatnego wolnego przysługujące co 7 lat pracy u tego samego pracodawcy. Po przepracowaniu kolejnych 7 lat pracownik zyskiwałby prawo do kolejnego urlopu regeneracyjnego.;
• wynagrodzenie – pracownik otrzymywałby 100% standardowej pensji przez cały okres urlopu. W założeniach Związkowej Alternatywy, urlop regeneracyjny w instytucjach państwowych i samorządowych byłby finansowany przez państwo, natomiast w sektorze prywatnym pracodawcy mieliby wsparcie z funduszu pracy i funduszu gwarantowanych świadczeń pracowniczych.;
• bezwzględne prawo do urlopu, co oznacza, że pracodawca nie mógłby odmówić udzielenia urlopu regeneracyjnego, jeśli pracownik spełni warunek stażu. Pracownik składałby wniosek, a odpowiedź pracodawcy byłaby automatycznie pozytywna;
• brak wymogów zdrowotnych – urlop miałby charakter czysto wypoczynkowy, nie wymagałby żadnych zaświadczeń lekarskich ani potrzeby leczenia. To kluczowa różnica w porównaniu z urlopem dla poratowania zdrowia, który wymaga orzeczenia lekarza medycyny pracy i jest przeznaczony na konkretne cele terapeutyczne;
• dostępność – prawo do urlopu przysługiwałoby każdemu pracownikowi, który spełni warunek stażu, a więc bez ograniczenia do konkretnych profesji.

Dlaczego warto wprowadzić urlop regeneracyjny?

Związkowcy argumentują, że Polska należy do najbardziej przepracowanych krajów Unii Europejskiej. Polacy pracują średnio 40,4 godziny tygodniowo, co przekracza średnią unijną o około 3 godziny. Badanie UCE Research wykazało, że aż 78,3% pracujących Polaków zgłasza przynajmniej jeden symptom wypalenia zawodowego. Z kolei z analizy portalu Euractiv wynika, że niemal połowa zatrudnionych w Polsce osób (47%) pracuje regularnie w nadgodzinach.​

W ocenie Związkowej Alternatywy urlop regeneracyjny nie stanowi zatem luksusu, lecz jest koniecznym mechanizmem chroniącym zdrowie i wydajność pracowników. Proponowane rozwiązanie ma bowiem przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu, zwiększać wydajność pracowników oraz zmniejszać ilość zwolnień lekarskich w ciągu roku. Dodatkowo ma zachęcać do długofalowej współpracy z tym samym pracodawcą i zatrzymywać odpływ pracowników.

Inspiracje międzynarodowe do nowego urlopu

Zwolennicy nowej propozycji, wskazują na fakt, że urlop regeneracyjny nie jest całkowicie nowatorskim pomysłem na arenie międzynarodowej. Podobne rozwiązania funkcjonują już w kilku krajach na świecie. W Finlandii, Austrii, Francji czy Japonii wprowadzono mechanizmy długoterminowego odpoczynku, które przynoszą wymierne efekty, czyli zmniejszają liczbę zwolnień lekarskich, poprawiają zdrowie psychiczne i zwiększają lojalność pracowników. Z badań HRM Institute wynika, że 84% pracowników wracających po takim urlopie deklaruje większe zaangażowanie, a 70% – większą satysfakcję z życia. Co więcej, rotacja pracowników w tych firmach spadła średnio o 30%.

Kodeks pracy w Profinfo.pl

najważniejsze zmiany i nowości wydawnicze

Wątpliwości i głosy krytyczne wobec urlopu regeneracyjnego

​​​Propozycja wprowadzenia urlopu regeneracyjnego wywołuje również uzasadnione wątpliwości, szczególnie wśród przedstawicieli organizacji pracodawców.

Główne zastrzeżenia dotyczą obciążenia finansowego, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw. Właściciele firm wskazują, że obowiązek udzielenia trzymiesięcznego płatnego urlopu mógłby stanowić ogromne wyzwanie organizacyjne i finansowe. Niektórzy ostrzegają także, że pracodawcy mogliby próbować omijać przepisy, zwalniając pracowników tuż przed upływem siedmiu lat pracy, aby uniknąć konieczności udzielenia wolnego.

Aleksander Pawlak, dyrektor ds. rozwoju Warsaw Enterprise Institute, zwrócił uwagę na jeszcze jedno zagrożenie. Mianowicie, że proponowane rozwiązanie byłoby obciążeniem dla gospodarki i mogłoby przełożyć się na mniejszą dynamikę wzrostu wynagrodzeń. Eksperci podkreślają również, że nie można przykładać jednej miary do różnych branż – potrzeby i możliwości fabryki, sklepu spożywczego i firmy programistycznej są zupełnie inne, a co za tym idzie, każde przedsiębiorstwo inaczej poradziłoby sobie z realizacją przez pracowników owej przerwy od pracy.

Aktualny stan projektu i perspektywy wdrożenia urlopu regeneracyjnego

W tym miejscu należy jednoznacznie podkreślić, że urlop regeneracyjny nie został dotychczas wpisany do żadnego projektu ustawy i nie był przedmiotem prac ustawodawcy.

Związkowa Alternatywa zapowiada kampanię społeczną i konsultacje z rządem w 2025 roku. Jeśli projekt trafi do Sejmu i uzyska akceptację, pierwsze urlopy regeneracyjne mogłyby być dostępne najwcześniej w 2026 lub 2027 roku. Na chwilę obecną propozycja pozostaje jednak w sferze postulatu związkowego i wywołuje ożywioną debatę publiczną.

Nie ulega wątpliwości, że wprowadzenie urlopu regeneracyjnego wymagałoby poważnych zmian w Kodeksie pracy. Dziś przepisy przewidują jedynie urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 lub 26 dni rocznie, w zależności od stażu pracy. Prawnicy sugerują, że nowy urlop musiałby być osobną kategorią, finansowaną w inny sposób niż dotychczasowe urlopy. Możliwym rozwiązaniem byłby specjalny fundusz współfinansowany przez pracodawców i państwo.

Podsumowanie

Urlop regeneracyjny to interesująca propozycja, która ma szansę zrewolucjonizować polskie prawo pracy i poprawić jakość życia milionów pracowników. Główną ideą jest umożliwienie każdemu zatrudnionemu, niezależnie od wykonywanego zawodu, trzech miesięcy w pełni płatnego odpoczynku po przepracowaniu siedmiu lat u jednego pracodawcy. W założeniu ma to przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu, poprawiać stan zdrowia oraz zwiększać lojalność wobec pracodawców.

Rozwiązanie inspirowane jest funkcjonującym już w Polsce urlopem dla poratowania zdrowia dla nauczycieli, sędziów, prokuratorów, policjantów i innych wybranych grup zawodowych, z tą istotną różnicą, że urlop regeneracyjny nie wymagałby uzasadnienia medycznego.

Mimo że propozycja brzmi atrakcyjnie dla pracowników, budzi również uzasadnione obawy dotyczące kosztów dla pracodawców i potencjalnych skutków gospodarczych. Na dziś urlop regeneracyjny nie jest uregulowany w polskim prawie i pozostaje wyłącznie postulatem Związkowej Alternatywy. Dalsze losy tej inicjatywy zależeć będą od woli politycznej oraz zdolności do wypracowania kompromisu między interesami pracowników a możliwościami finansowymi pracodawców i państwa.