Finanse Komunalne – 04/2023

W NUMERZE LIPCOWO-SIERPNIOWYM „FINANSÓW KOMUNALNYCH” REDAKCJA POLECA:

Wykonanie budżetów przez jednostki samorządu terytorialnego w 2022 r.

• Luiza Budner-Iwanicka – prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku; doktorantka w Katedrze Prawa Finansowego i Gospodarki Narodowej Wydziału Prawa Uniwersytetu Masaryka w Brnie

Jak co roku na łamach wakacyjnego numeru dwumiesięcznika publikujemy opracowanie przedstawiające sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego (JST) na podstawie dorocznego sprawozdania z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez JST za poprzedzający rok, przedkładanego Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych w czerwcu każdego roku.

Rok 2022 był kolejnym szczególnym okresem dla JST: na wykonanie budżetów i sytuację finansową JST w 2022 r. wpływ miało wiele czynników zewnętrznych, o nadzwyczajnym charakterze, które nie były do przewidzenia na etapie projektowania i uchwalania budżetów. Wśród tych czynników należy wskazać m.in. wojnę w Ukrainie i nałożone na JST dodatkowe zadania w związku z tym konfliktem, konsekwencje związane z kryzysem energetycznym, a także skutki inflacji powodujące narastające trudności w zrównoważeniu bieżącej części budżetów JST. Do czynników zewnętrznych należy zaliczyć zmiany legislacyjne, w tym systemu podatkowego, zmiany w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, dodatkowy udział środków zewnętrznych z tytułu transferów z funduszy państwowych w budżetach JST, a także zmiany w zasadach wypłat świadczenia rodzinnego 500+.

Sytuacja finansowa samorządu terytorialnego w Polsce w latach 2018–2022 a idea samorządności – na przykładzie gmin, miast na prawach powiatu oraz miast metropolitalnych

• dr Marzena Piszczek – adiunkt, Katedra Finansów Publicznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• prof. dr hab. Krzysztof Surówka – kierownik Katedry Finansów Publicznych, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Lata 2020–2022 to trudny czas dla podmiotów gospodarczych. Okres pandemii spowodował ograniczenie działalności wielu gałęzi gospodarki, a wojna tuż za granicą Polski wywołuje wiele komplikacji, które nie sprzyjają rozwojowi gospodarczemu. Wskutek tego spada rentowność podmiotów gospodarczych, a to przekłada się bezpośrednio na kondycję funkcjonowania sektora publicznego. Dodatkowe zawirowania są również spowodowane wdrożeniem w 2022 r. do systemu finansowego tzw. Polskiego Ładu Ekonomicznego. Rozwiązania przyjęte w ramach tej reformy wprowadzone zostały dosyć chaotycznie, bez szczegółowych analiz finansowych, z błędami legislacyjnymi i spowodowały perturbacje w systemie budżetowym, a szczególnie ucierpiał na tych zmianach samorząd terytorialny.

W artykule dokonano analizy sytuacji finansowej polskich gmin, miast na prawach powiatów, w tym 12 miast metropolitalnych, uwzględniając najważniejsze kategorie: dochodowe, wydatkowe, zobowiązania oraz nadwyżkę operacyjną. Badania potwierdzają trendy spadkowe w udziałach z PIT oraz znaczące spadki nadwyżki operacyjnej, co czyni sytuację finansową samorządów niestabilną i wymaga zmian nie tylko doraźnych, lecz także systemowych.

W NUMERZE PONADTO:

• Wynik budżetów oraz źródła finansowania deficytu jednostek samorządu terytorialnego w dobie turbulentnych zmian otoczenia samorządu terytorialnego, Iwona Kowalska
• Inwentaryzacja w samorządowych instytucjach kultury objętych obsługą wspólną w zakresie rachunkowości i sprawozdawczości, Kamila Żmuda-Matan