Zasady oceniania uczniów wg prawa. Akty regulujące, kryteria, statut szkoły

Prawo do nauki stanowi jedno z praw zapewnionych przez Konstytucję RP. Edukacji uczniów nieodłącznie towarzyszy ocenianie stanu ich wiedzy oraz postępów. System oceniania może niejednokrotnie budzić wiele pytań i wątpliwości. Jak wyglądają zasady oceniania uczniów według prawa? Czy kryteria wynikają z odgórnych przepisów, czy może określa je statut placówki szkolnej?

Zasady oceniania uczniów

Ocenianie stanowi jedną z zasadniczych ról placówek szkolnych, jednocześnie wywołującą sporo kontrowersji. Na przestrzeni lat kwestia ta wielokrotnie poddawana była licznym dyskusjom, a sam system ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Wystawiane oceny mają niejednokrotnie wpływ na przyszłość ucznia, w związku z tym powinny jak najlepiej odzwierciedlać stan jego wiedzy. Zgodnie z art. 44b ust. 1 Ustawy z dnia 7.09.1991 roku o systemie oświaty ocenie podlegają nie tylko osiągnięcia edukacyjne, ale również zachowanie ucznia. Z kolei art. 44b ust. 5 tej samej ustawy wskazuje, że ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które ma na celu:

• informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie,
• udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie uczniowi informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć,
• udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju,
• motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu,
• dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w nauce i zachowaniu ucznia oraz o szczególnych uzdolnieniach ucznia,
• umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Warto nadmienić, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 22.02.2019 roku w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 373 z późn. zm.), w przypadku m.in. uczniów z orzeczeniem o konieczności kształcenia specjalnego lub nauczania w trybie indywidualnym, uczniów o zdiagnozowanych trudnościach w uczeniu się, czy też ograniczonych możliwościach wykonywania ćwiczeń fizycznych, wymagania edukacyjne powinny być dopasowane indywidualnie do ich potrzeb i możliwości.

Akty regulujące, a statut szkoły

Zgodnie z prawem, system oceniania musi zostać zamieszczony w statucie szkoły. Strukturę, jaką powinien odznaczać się statut, szczegółowo określa art. 98 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. Z kolei wspomniany już wcześniej art. 44b Ustawy o systemie oświaty w dalszej części wskazuje, że ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje:

• formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych niezbędnych do otrzymania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13 podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej uczniów ust. 3,
• ustalanie kryteriów oceniania zachowania,
• ustalanie ocen bieżących i śródrocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13 podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej uczniów ust. 3, a także śródrocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania,
• przeprowadzanie egzaminów klasyfikacyjnych, o których mowa w art. 44k nieklasyfikowanie ucznia ust. 2 i 3, a także w art. 37 zezwolenie na spełnianie przez dziecko obowiązku przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub nauki w innych formach ust. 4, art. 115 indywidualny program lub tok nauki ust. 3 i art. 164 zmiana szkoły przez ucznia ust. 3 i 4 ustawy – Prawo oświatowe,
• ustalanie rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz zajęć, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 13 podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej uczniów ust. 3, oraz rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania,
• ustalanie warunków i trybu otrzymania wyższych niż przewidywane rocznych ocen klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych oraz rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania,
• ustalanie warunków i sposobu przekazywania rodzicom informacji o postępach i trudnościach w nauce i zachowaniu ucznia oraz o szczególnych uzdolnieniach ucznia.

Zgodnie z prawem na początku roku szkolnego nauczyciele mają obowiązek poinformowania uczniów oraz rodziców o wymaganiach dotyczących otrzymania konkretnej oceny, sposobach sprawdzania postępów w nauce oraz kryteriów, jakie należy spełnić, by z danego przedmiotu otrzymać wyższą roczną ocenę klasyfikacyjną, niż przewidywana. Warunki i kryteria związane z ocenianiem zachowania przedstawia rodzicom i uczniom wychowawca.

Prawo oświatowe

Bogaty wybór publikacji z zakresu prawa oświatowego

Aktualne kryteria oceniania

W Polsce szkolna skala ocen cząstkowych jest w przeważającej części przypadków jednolita, jednak w różnych placówkach spotkać można odmienne progi kwalifikujące do otrzymania danej oceny (co najczęściej jest uzależnione od poziomu szkoły). W niektórych przypadkach spotkać się można ze skalą literową, czy np. punktową – te kwestie regulowane są w ramach statutu konkretnej placówki. Szkoły są jednak zobligowane do stosowania 6-stopniowej skali ocen w klasyfikacji rocznej i końcowej. Oceny od 1 do 6 powinny znaleźć się również na świadectwach przejścia do następnej klasy i ukończenia szkoły. Ewaluacja w skali 1-6 jest stosowana od klasy IV szkoły podstawowej i  przewiduje następujące oceny:

• stopień celujący – 6,
• stopień bardzo dobry – 5,
• stopień dobry – 4,
• stopień dostateczny – 3,
• stopień dopuszczający – 2 (dawniej określany jako mierny),
• stopień niedostateczny – 1.

Ocena dopuszczająca jest najniższą pozytywną oceną, która jak sama nazwa wskazuje w przypadku np. promocji do następnej klasy, dopuszcza do tego ucznia. Warto zaznaczyć, że w szkołach wyższych obowiązuje bardziej ograniczona skala 4-stopniowa (do 1991 roku taka skala była stosowana we wszystkich publicznych placówkach szkolnych), zgodnie z którą ocena 2 oznacza stopień niedostateczny i jest on negatywny. Inny system obowiązuje również w publicznych szkołach podstawowych, w klasach 1-3 praktykowany jest system ocen opisowych.