Zapewne każdy, kto miał styczność z polską edukacją lub choćby interesuje się polską historią, zetknął się kiedyś ze słowem „sarmatyzm”. Jednakże gdy zestawić ze sobą jego rozmaite formalne i nieformalne definicje, okazuje się, że dotyczą one niezwykle szerokiej gamy zjawisk, a nierzadko nawet stoją względem siebie w kompletnej sprzeczności. Celem książki jest próba stworzenia narracji o tym, skąd „sarmatyzm” (rozumiany jako słowo i jako pojęcie) się wziął, a przy tym ustalenie, jaką pełnił funkcję w dyskursach historycznych. Jak go rozumiano i jakie kryły się za tym idee? Kto i w jakim celu go używał? I wreszcie: na ile „sarmatyzm” jest pojęciem fundacyjnym dla współczesnej idei polskości? Jest to istotne tym bardziej, że i publicyści, i akademicy zdają się postrzegać je jako istotny element historii polskiej tożsamości – i to niezależnie od tego, czy przypisuje się mu konotacje pozytywne, czy negatywne. Każde użycie „sarmatyzmu” wytwarza (lub chociaż reprodukuje) jakiś obraz polskości: chorobliwej i wynaturzonej, albo przeciwnie – pierwotnej, zdrowej, prawdziwej. „Sarmatyzm”. Historia pojęcia pokazuje, jak te obrazy uzależnione są od polityk, dyskursywnych celów i bieżących okoliczności.