„Diabeł” Józefa Ignacego Kraszewskiego to jedna z bardziej interesujących powieści historycznych autora, powstała w roku 1853 i osadzona w realiach schyłku panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Kraszewski, mistrz historycznej panoramy, buduje obraz Polski w czasach politycznego zamętu, rozdarcia między tradycją a modernizacją oraz trudnych wyborów jednostek uwikłanych w dziejowe wydarzenia. Powieść ukazuje zarówno życie dworów magnackich, jak i codzienność szlachty oraz prostego ludu. Autor czerpał z żywych podań, rękopisów i pamiętników epoki, tworząc obraz barwny, pełen szczegółów obyczajowych i politycznych. Tytułowy „diabeł” to symbol zła, intryg, fałszu i chaosu, które wdzierają się w życie bohaterów, ale także alegoria schyłku dawnego porządku i moralnego upadku części elit. Dzięki bogactwu postaci, żywym dialogom i historycznej wiarygodności Kraszewski stworzył dzieło nie tylko literackie, ale i dokumentujące klimat końca XVIII wieku. To książka, która przybliża atmosferę dworu i prowincji, pokazując zarazem dramat i śmieszność epoki, w której przygotowania do spotkań z królem przeplatały się z politycznymi intrygami i ludzkimi dramatami.O autorze Józef Ignacy Kraszewski (1812–1887) – pisarz, publicysta, historyk i jeden z najbardziej płodnych twórców literatury polskiej. Autor ponad 220 powieści, setek opowiadań, dramatów i esejów, znany przede wszystkim z monumentalnego cyklu powieści historycznych. Tworzył szerokie cykle, m.in.:„Dzieje Polski” – monumentalna seria ukazująca kolejne epoki naszych dziejów,powieści z czasów saskich i stanisławowskich,powieści historyczno-obyczajowe, które do dziś stanowią cenne źródło wiedzy o dawnych czasach. J.I. Kraszewski był nie tylko pisarzem, lecz także patriotą i społecznikiem. W swoich książkach podejmował tematy ważne dla narodu, dokumentował kulturę i mentalność kolejnych pokoleń Polaków. W swoich dziełach łączył wiedzę historyczną z pasją narracyjną, a jego dorobek literacki stanowi nieocenione świadectwo kulturowe XIX-wiecznej Polski.