Wykaz skrótów .................................................................................. 13
Wstęp ................................................................................................... 17
Rozdział 1
Przepisy dotyczące opodatkowania usług finansowych VAT a zasada określoności oraz harmonizacja ............... 23
1.1. Unijne źródła prawa w VAT .................................................. 25
1.1.1. Dyrektywa 112 ............................................................. 26
1.1.2. Rozporządzenia Unii Europejskiej ........................... 27
1.1.3. Orzecznictwo TSUE .................................................... 28
1.2. Interpretacja przepisów VAT ................................................ 29
1.2.1. Orzecznictwo TSUE ................................................... 29
1.2.2. Opinie Komitetu ds. VAT ........................................... 30
1.3. Podsumowanie ....................................................................... 32
1.4. Zasady ogólne VAT a usługi finansowe .............................. 33
1.4.1. Zasady ogólne VAT jako pochodna podstawowych zasad unijnych i podatkowych ....... 33
1.4.2. Podatek od wartości dodanej jako podatek powszechny .................................................................. 36
1.5. Podatek od wartości dodanej jako podatek neutralny ..... 42
1.5.1. Uwagi ogólne ............................................................... 42
1.5.2. Zasada neutralności VAT sensu largo ...................... 46
1.5.3. Reguła neutralności w konstrukcji podatku ........... 52
1.5.4. Zasada i reguła neutralności w opodatkowaniu VAT usług finansowych ............................................. 56
Rozdział 2
Usługa finansowa jako kategoria ekonomiczna i prawna ........ 59
2.1. Znaczenie języka potocznego dla ustalania zakresu znaczeniowego pojęcia usługi finansowej ................ 60
2.2. Definicje ekonomiczne .......................................................... 63
2.3. Definicje prawne ..................................................................... 66
2.4. Definicja usługi finansowej w dyrektywach sektorowych Unii Europejskiej ............................................ 69
2.5. Podsumowanie ....................................................................... 80
Rozdział 3
Klasyfikacja usług finansowych dla celów wymiaru podatku od wartości dodanej – zagadnienia ogólne ............... 81
3.1. Regulacje dotyczące usług finansowych w przepisach prawa podatkowego ............................ 81
3.2. Niespójność terminologiczna ............................................... 87
3.3. Zwolnienie jako środek zaradczy na problemy opodatkowania usług finansowych – przyczyny objęcia usług finansowych zwolnieniem z VAT ................ 90
3.4. Historyczne propozycje alternatywnych metod opodatkowania i aktualny stan prac ................................... 99
3.5. Próby dookreślenia przepisów dotyczących usług finansowych .............................................................. 106
3.6. Zakres swobody państw członkowskich co do kształtowania zwolnień podatkowych dotyczących świadczenia usług finansowych .................... 110
3.7. Trudności interpretacji przepisów kształtujących zwolnienia ...................................................... 114
3.7.1. Klasyfikowanie zwolnienia z VAT jako przywileju ............................................................ 114
3.7.2. Wąska interpretacja zakresu zwolnień w orzecznictwie TSUE ................................................ 123
3.7.3. ... a może jednak szeroka interpretacja zakresu zwolnień w orzecznictwie TSUE ............................... 126
3.7.4. Metoda interpretacji prawa przez TSUE .................. 128
3.7.5. Interpretacja zharmonizowanych przepisów podatkowych poprzez odwołanie do przepisów pozapodatkowego prawa krajowego a ustalenie podatkowoprawnego stanu faktycznego .................. 133
3.8. Podsumowanie ....................................................................... 138
Rozdział 4
Niedookreśloność regulacji prawnej w zakresie podatkowych konsekwencji świadczenia poszczególnych usług finansowych ............................................................................ 143
4.1. Usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, w tym pośrednictwo oraz zarządzanie .................. 146
4.1.1. Kredyt i pożyczka – doprecyzowanie zakresu zwolnienia czy ustawowe superfluum ...................... 146
4.1.2. Odroczenie płatności jako kredyt ............................. 151
4.1.3. Zarządzanie kredytami .............................................. 154
4.2. Transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy .................................................................................. 154
4.3. Usługi w zakresie depozytów, prowadzenia rachunków, transakcji płatniczych oraz długów ................... 177
4.3.1. Usługi w zakresie depozytów i prowadzenia rachunków pieniężnych .............................................. 177
4.3.2. Transakcje płatnicze, przekazy i transfery pieniężne oraz pośrednictwo w tym zakresie ......... 179
4.3.3. Transakcje dotyczące długów .................................... 187
4.3.4. Windykacja należności ............................................... 201
4.3.4.1. Usługi faktoringu .......................................... 204
4.3.5. Usługi, których przedmiotem są udziały w spółkach i innych niż spółki podmiotach............ 210
4.3.5.1. Instrumenty finansowe................................. 210
4.3.5.2. Działalność gospodarcza a realizacja prawa własności ............................................. 223
4.3.5.3. Ustalenie odpłatności ................................... 234
4.4. Usługi zarządzania funduszami .......................................... 240
4.5. Czynności stanowiące odrębną całość, właściwe i niezbędne do świadczenia usługi zwolnionej .................. 245
4.6. Podsumowanie ....................................................................... 259
Rozdział 5
Propozycje rozwiązań sprzyjających zmniejszeniu stopnia niedookreśloności przepisów .............................. 261
5.1. Ustalenie treści podatkowoprawnego stanu faktycznego ............................................................ 265
5.2. Zakres podejmowanych działań jako metoda uzyskania określoności............................................. 267
5.2.1. Identyfikacja świadczenia .......................................... 267
5.2.1.1. Strony transakcji ............................................ 269
5.2.1.2. Aktywność lub bierność świadczącego .................... 271
5.2.1.3. Usługodawca jako podmiot opodatkowania – problem identyfikacji .... 272
5.2.2. Problem braku odpłatności ....................................... 276
5.3. Propozycja jednolitej terminologii: usługa finansowa jako zachowanie podmiotu opodatkowania wobec określonego produktu finansowego .................................... 281
5.3.1. Transakcje mające za przedmiot określone produkty finansowe .................................................... 285
5.3.2. Pośrednictwo ................................................................ 287
5.3.2.1. Znaczenie ogólne ........................................... 287
5.3.2.2. Fikcja prawna z art. 28 dyrektywy 112 – pośrednik jako usługodawca ....................... 291
5.3.2.3. Pośrednictwo a doradztwo .......................... 297
5.3.3. Zarządzanie .................................................................. 300
5.3.4. Przechowanie ............................................................... 303
5.4. Propozycje rozwiązań dotyczących określonych produktów finansowych .......................................... 307
5.4.1. Kredyty i pożyczki ...................................................... 307
5.4.2. Transakcje dotyczące pieniędzy ................................ 310
5.4.3. Czynności pomocnicze ............................................... 314
5.4.4. Instrumenty finansowe .............................................. 316
5.4.5. Dług .............................................................................. 332
5.4.5.1. Pojęcia wierzytelności i długu na gruncie języka prawnego w oparciu o analizę historyczną ..................... 335
5.4.5.2. Powstanie wierzytelności ............................. 342
5.4.5.3. Wygaśnięcie wierzytelności ......................... 343
5.4.5.4. Zmiana stron transakcji ............................... 343
5.4.5.5. Poręczenie długu ........................................... 352
5.4.5.6. Faktoring ........................................................ 352
5.4.5.7. Ściąganie długów ........................................... 361
5.4.5.8. Czynniki przedmiotowe różnicujące zakres opodatkowania transakcji zmiany wierzyciela lub dłużnika ......... 362
5.4.5.9. Ustalenie wynagrodzenia w transakcjach dotyczących długu ........................................ 367
5.5. Podsumowanie ....................................................................... 371
Rozdział 6
Przyszłość opodatkowania usług finansowych VAT ................. 373
Bibliografia ........................................................................................ 377
Orzecznictwo ..................................................................................... 385