Fenomen archiwum roztrząsać można wielorako, najprościej jest analizować teksty uczone obserwatorów tego fenomenu. Autorzy natomiast tomu VII Toruńskich Konfrontacji Archiwalnych tym razem proponują drogę inną – wielokrotnego studium przypadków tworzenia i wykorzystywania archiwów. Ogólne cele powoływania i posługiwania się archiwami są znane. Są to potrzeby: prawno-administracyjne, informacyjno-polityczne, budowania pamięci i tożsamości, strzeżenia przywilejów i czystości grupy, dokumentacyjno-historyczne, kontrolne, wymierzone w innych – rządzących, rządzonych, obcych. Generalizacja gubi jednak niuanse i światłocienie rzeczywistych sytuacji. Tylko analiza konkretnych przypadków da materiał do poznania mechanizmów tworzenia i wykorzystywania archiwów. Tym samym fenomen archiwum stanie się bardziej zrozumiały dla osób w różnym stopniu i w różny sposób zaangażowanych w dziedzinę archiwalną.