Pełna partycypacja w zarządzaniu. Tajemnica sukcesu największych eksperymentów menedżerskich świata

Jest swoistym paradoksem, że wykłady czy książki o partycypacji są opracowywane właściwie bez partycypacji. Podobnie dzieje się z uczeniem partycypacji w szkołach biznesu. Na środek sali wychodzi wykładowca i ex cathedra oznajmia studentom, jak ważna jest partycypacja, przy czym dokonuje tego w systemie, który w ogóle nie jest partycypacyjny. Nasza książka jest o pełnej (czy – w innym tłumaczeniu – totalnej) partycypacji. Gdybyśmy pisali ją tradycyjnie, już samym tym faktem podkopalibyśmy ideę, o której tutaj mówimy. W psychiatrii mówi się w takim wypadku o tzw. podwójnym wiązaniu, czyli sytuacji, kiedy przekaz werbalny i niewerbalny są wzajemnie sprzeczne. Istnieje nawet hipoteza o „podwójnym wiązaniu” jako przyczynie schizofrenii. Myślimy, że takiej schizofrenii w zarządzaniu jest bardzo dużo. Co innego się głosi, a co innego się robi. Firmy, które opisujemy, są pod tym względem spójne – jeśli dostaniemy poważny sygnał, że jakaś firma nie spełnia tych wymagań, wykreślimy ją z naszych baz i nie będziemy o niej pisać w kolejnym wydaniu książki. Chcemy naszym klientom oferować świeży towar dobrej jakości.

Zwykle czytelnicy literatury biznesowej, którzy chcą wdrożyć proponowane zalecenia, bliscy są schizofrenii, bo najczęściej nie można pogodzić zaleceń autorów z praktyką. Niniejsze opracowanie jest pod tym względem wyjątkowe. Pisząc książkę o eksperymentach menedżerskich, sami dokonaliśmy swoistego eksperymentu – zaprosiliśmy do współpracy kilkaset osób zainteresowanych partycypacją, aby pomogły nam w tym zadaniu. Jedynie kilkanaście z nich skorzystało z naszego zaproszenia i zgodziło się aktywnie współtworzyć z nami tę książkę. Są to wspaniali ludzie, z ogromnym doświadczeniem w biznesie (wymieniamy ich w kolejności alfabetycznej). Iwona Bartczak, kiedyś redaktor naczelna magazynu kadry zarządzającej „CXO”, teraz prowadzi firmę Business Dialogue, która od lat kibicuje idei pełnej partycypacji. Przyjaznym okiem na nasze wysiłki patrzy prof. Andrzej Blikle, do niedawna prezes historycznej firmy Blikle, a obecnie aktywny współtwórca i prezes stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych, który zapraszając nas na swoje znane już w Warszawie seminarium z zakresu TQM, sprawił, że o idei pełnej partycypacji dowiedział się biznes warszawski. Małgosia Chabrowska z Clondalkin Group, Boxes LPF, przyjrzała się naszym pomysłom z punktu widzenia zarządzania zasobami ludzkimi. Dzięki duchowemu i merytorycznemu wsparciu Anny Faflok, która jako pierwsza przeczytała całą książkę od początku do końca, byliśmy w stanie dostrzec w naszej pracy liczne błędy i niedociągnięcia, tak łatwo umykające w trakcie procesu twórczego. Po przejściu przez ręce Andrzeja Góralczyka, niegdyś dyrektora Polskiego Centrum Produktywności, prowadzącego obecnie portal www.dyrekcja.pl, nasz rozdział o procesach nadawał się do napisania od nowa. Sceptycznie odniosła się do naszego entuzjazmu Gosia Kossowska, która, niestety, porzuca powoli świat biznesu dla badań naukowych. Podobnie krytyczny był Bartek Marchut, Air BP Country Manager, BP Gas Polska Sp. z o.o., a ponieważ ma on ewidentne zdolności profetyczne (przy poprzedniej książce spełniły się jego przepowiednie), słuchaliśmy go wyjątkowo uważnie. Agata Szczepańska, project manager Departamentu Procesów Banku Millenium, współpracę z nami zaczęła od następującego stwierdzenia: „Zanim zaczniecie czytać, chcę was uprzedzić. Nie jestem zwolenniczką feedbacku w systemie amerykańskim – że wszystko jest super, nawet kiedy «okiem nieuzbrojonym» widać, że nie jest, i to bardzo. Nie jestem też najlepsza w kanapkowe klocki, zakładam więc, że jeśli prosimy o feedback, to po to, żeby móc coś poprawić” – a potem spełniła swoje groźby. Podobnie jak Bartek, z BP Gas Polska jest także Basia Wiążewska, od której dostaliśmy sporo uwag – niektóre jej bardzo dobre pomysły zostały zrealizowane dopiero w II wydaniu. Antoni Wojtulewicz, prezes firmy xtech.pl Sp. z o.o., z jednej strony bezlitośnie wskazywał wszystkie najsłabsze punkty tekstu i niekonsekwencje, z drugiej zaś – wprowadzał i wprowadza tę filozofię w swojej firmie z dobrym skutkiem. Bez jego otwartości i rozumienia, o co chodzi w pełnej partycypacji, nie powstałoby wiele rozdziałów w ich obecnym kształcie. Michał Wojtulewicz, wiceprezes firmy Astor Sp. z o.o., zadbał, aby nasze czasami zbyt skomplikowane wywody stały się zrozumiałe dla kadry menedżerskiej. Dzięki niemu dodaliśmy do tekstu kilkanaście wykresów i przestawialiśmy kolejność rozdziałów.

To, co się zdarzyło podczas współpracy z tą grupą recenzentów, spowodowało, że nasze działania nabrały zupełnie innego wymiaru. Bo oto biznesmeni, dla których przeznaczona jest ta książka, mieli możliwość ingerowania w treść publikacji przeznaczonej dla samych siebie przed jej wydaniem. Oznaczało to dla nich poddanie się procesowi, nad którym nie ma się pełnej kontroli, a dla nas, autorów – benedyktyńską pracę nanoszenia kolejnych, czasami wzajemnie sprzecznych uwag. Jak wyglądała ta praca, dobrze pokazuje stwierdzenie, że przez okres pisania książki nie tyle chodziliśmy spać, ile traciliśmy przytomność, aby po jej odzyskaniu znowu pisać. Tak postępując, spóźniliśmy się dwa miesiące z terminem oddania publikacji, ale od razu sobie przypomnieliśmy, że budynek opery w Sydney też był oddany do użytku po terminie, a wszyscy go znają i kojarzą jego wygląd, podczas gdy opera w Londynie powstała na czas i nikt o niej nie pamięta. Po oddaniu książki planowaliśmy dalej ją partycypacyjnie poprawiać, ale temu procesowi postawiła kres redaktor wydawnictwa Wolters Kluwer Kamila Dołęgowska, która z konsekwencją anioła stróża, dbając o to, aby książka kiedykolwiek zobaczyła światło dzienne, uniemożliwiła wprowadzanie poprawek merytorycznych na etapie redakcji tekstu. Ponieważ nasi recenzenci byli w trakcie nanoszenia uwag, napisaliśmy do nich e-mail z pytaniem, czy są to zmiany istotne dla treści książki, czy tylko kosmetyczne i czy mamy wstrzymywać proces produkcyjny, jak to się robi u Toyoty, czy też praca może być wysłana do redakcji. Kilkoro recenzentów uznało, że publikacja ta jest zbyt ważna dla biznesu, aby pozostawić w niej łatwe do poprawienia mankamenty. Produkcja książki została więc wstrzymana, a my otrzymaliśmy od pani Kamili jeszcze dwa tygodnie na naniesienie nowego zestawu uwag. Chcielibyśmy dodać, że nasi recenzenci nie tylko krytykowali, ale także proponowali konkretne uzupełnienia treści, stając się tym samym współautorami niniejszej książki. I to współautorami w sensie dosłownym.

W trakcie kolejnych dyskusji, wymiany uwag i nanoszenia poprawek zauważyliśmy, jak niektórzy z naszych recenzentów biorą współodpowiedzialność za książkę, często kosztem swojego wolnego czasu. Nie mamy wątpliwości, że podczas pracy nad tą publikacją zaczęła się tworzyć społeczność ludzi inaczej myślących o biznesie niż uczy się tego w szkołach biznesu. Bylibyśmy bardzo radzi, gdyby nasi czytelnicy dołączyli do tej społeczności.

Na koniec chcielibyśmy bardzo podziękować tym, bez których książka ta z pewnością by nie powstała – naszym najbliższym, rodzinom i przyjaciołom. Jesteśmy wdzięczni za okazane wsparcie, zrozumienie, cierpliwość i inspirację. Każdy, kto wspierał choćby jednego z nas, tak naprawdę wspierał nas wszystkich. Dziękujemy więc przede wszystkim naszym żonom – Klaudii Stockiej, Agnieszce Prokopowicz i Basi Żmudzie, naszym bliskim – Julii, Marcie, Michałowi, Jędrkowi, Helci, Magdzie i Franiowi Stockim, Jolancie i Czesławowi Kornackim, Zuzi, Julianowi, Barbarze, Joannie, Bartkowi i Kamili Żmudom,Józefowi, Krystynie i Piotrkowi Przybylskim, Janinie, Jerzemu, Pawłowi i Katarzynie Prokopowiczom. Dziękujemy również naszym przyjaciołom i kibicom, których nie sposób wszystkich wymienić. Swoją drogą, zadziwiające, jak wiele osób bierze udział w powstaniu jednej książki. Razem z podziękowaniami przyjmijcie wszyscy również przeprosiny za drastyczne ograniczenie częstotliwości i jakości relacji. Mamy nadzieję, że pierwszą okazją do nadrobienia tego czasu będzie świętowanie w dniu wydania niniejszej publikacji. Wszystkich tutaj wymienionych przepraszamy również za mankamenty książki. Jeśli nie jest ona taka, jaka powinna być, to jest to tylko i wyłącznie nasza wina.