Nowelizacja KPC 2019

Na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw doszło do nowelizacji dużej części przepisów KPC. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego ma przede wszystkim na celu skrócenie czasu trwania postępowań przed sądami cywilnymi, a także skuteczne usprawnienie przebiegu całego postępowania. To największa tego typu zmiana w Kodeksie postępowania cywilnego od nowelizacji przeprowadzonej w 2012 roku. Nowelizacja KPC 2019 to przede wszystkim wprowadzenie licznych, rewolucyjnych rozwiązań, w tym m.in.:

• posiedzeń organizacyjnych, na których będą tworzone plany rozpraw,
• regulacji ograniczających możliwość wnoszenia zarzutów potrącenia,
• nowych obowiązków dla stron oraz pełnomocników procesowych,
• przywrócenia odrębnego postępowania gospodarczego dla przedsiębiorców,
• wprowadzenia mechanizmów zapobiegających obstrukcji procesowej,
• zmian odnośnie gromadzenia materiału dowodowego,
• reformy instytucji zażaleń,
• modyfikacji w zakresie wysokości opłat sądowych od pism procesowych.

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego – wybrane zagadnienia

Zmiany w zakresie doręczenia pozwu

W przypadku, gdy pozwany nie odebrał pisma inicjującego postępowanie, sąd zobowiąże powoda do doręczenia pozwu poprzez komornika. Jeżeli w terminie dwóch miesięcy powód nie przedstawi potwierdzenia odbioru pozwu lub aktualnego adresu pozwanego, wówczas będzie możliwe zawieszenie postępowania.

Zmiana przepisów odnośnie właściwości sądów

W przypadku dochodzenia roszczeń z umów nowelizacja KPC przewiduje, że sprawa toczyć się będzie w sądzie właściwym dla miejsca wykonania umowy, a więc w miejscu zamieszkania konsumenta, nie zaś lokalizacji siedziby przedsiębiorstwa. Podobnie będzie w przypadku rozstrzygania sporów z bankami. Zmiana przepisów w tym obszarze nie będzie miała zastosowania w sprawach pomiędzy obywatelami a Skarbem Państwa.

Posiedzenie przygotowawcze

Sąd w początkowym etapie postępowania będzie starał się doprowadzić do polubownego zakończenia sporu. W przypadku niepowodzenia takich starań, wspólnie ze stronami, przygotuje plan rozprawy, który będzie zawierał, m.in.: określenie żądań stron, spornych faktów, terminarz posiedzeń oraz czynności procesowych, kolejność i termin przeprowadzenia dowodów, a także datę zamknięcia rozprawy oraz ogłoszenia wyroku. Zmiany w KPC co do zasady zakładają, że twierdzenia i dowody będą musiały być zgłaszane do czasu zatwierdzenia planu rozprawy, chyba że strona udowodni, że nie było to wcześniej możliwe lub potrzeba ich powołania wynikła później. W przypadku niestawiennictwa powoda na posiedzeniu przygotowawczym, postępowanie może zostać umorzone, natomiast brak obecności pozwanego sprawi, że nie będzie miał on wpływu na kształt planu rozprawy oraz może ponieść wyższe koszty procesowe.

Ograniczenie możliwości podnoszenia zarzutu potrącenia

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego zakłada, że podstawą zarzutu potrącenia może być tylko wierzytelność pozwanego z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda, chyba że wierzytelność pozwanego jest niesporna lub uprawdopodobniona dokumentem niepochodzącym wyłącznie od pozwanego. W innej sytuacji pozwany będzie zmuszony do wytoczenia własnego powództwa. Zmiana przepisów w tym zakresie ma przyspieszyć postępowanie oraz ukrócić proceder fikcyjnego podnoszenia zarzutów w celu opóźnienia momentu ogłoszenia wyroku.

Zapobieganie obstrukcji procesowej

Nowelizacja KPC 2019 wprowadza klauzulę nadużycia prawa procesowego, a więc zakazu korzystania z uprawnień procesowych niezgodnych z celem, dla których zostały one ustanowione. W momencie stwierdzenia nadużycia prawa procesowego sąd w orzeczeniu końcowym może zasądzić grzywnę, a także obowiązek zwrotu kosztów w części większej, niż wskazywałby wynik sprawy, a nawet zwrotu kosztów w całości.

Sąd może również, na wniosek strony przeciwnej, nałożyć na stronę nadużywającą prawa procesowego podwyższone koszty procesu oraz większą stopę zasądzonych odsetek, w ramach rekompensaty wzrostu nakładów strony wnioskującej za przedłużające się postępowanie. Wprowadzone zmiany w KPC mają przeciwdziałać obstrukcji procesowej także poprzez łatwiejsze odrzucanie bezzasadnych pozwów, a także zapobiegać składaniu piętrowych zażaleń.

Przywrócenie odrębnego postępowania gospodarczego

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadziła zmiany prawne odnośnie rozstrzygania sporów z udziałem przedsiębiorców. Takie sprawy będą rozpatrywane według bardziej skomplikowanej, lecz szybszej, według ustawodawcy, procedury gospodarczej. W tym trybie rozstrzygane będą także spory z zakresu m.in. umów o roboty budowlane, umów leasingowych, a także sprawy z dziedziny prawa upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego. Zmienione postępowanie gospodarcze będzie rządziło się większymi rygorami oraz prekluzją dowodową. Nowe przepisy w ramach postepowania gospodarczego zakładają przewagę dowodu z dokumentów nad zeznaniami świadków. Dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w przypadku ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Zmiana przepisów w zakresie wysokości opłat sądowych

Zmiany w KPC wprowadzają maksymalną kwotę opłaty stałej do 10 tys. zł (głównie z sprawach o prawa niemajątkowe). W przypadku spraw dotyczących praw majątkowych dotychczasowo pobierana opłata w wysokości 5 proc. wartości przedmiotu sporu, ale nie więcej niż 100 tys. zł, po zmianach będzie pobierana w sporach o wartości roszczenia większej niż 20 tys. zł, natomiast maksymalna opłata wzrośnie do 200 tys. zł. Opłaty uległy zmianie również w sprawach drobnych do 20 tys. zł. Ustawodawca wprowadza w takich przypadkach widełki. Zmiany 2019 w KPC przewidują zniesienie opłat za spory z ZUS oraz pracodawcą (do 50 tys. zł). Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (UKSC), w sprawach z zakresu prawa pracy od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę stosunkową od wszystkich podlegających opłacie pism. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 36 ust.1 UKSC). Ten przepis nie jest stosowany w przypadku strony wnoszącej odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 36 ust. 2 UKSC).