Prawo ochrony środowiska

Wykaz skrótów | str. 21

Wstęp | str. 27

Część pierwsza
ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział 1
Zagadnienia wprowadzające | str. 31
1.1. Środowisko i jego zagrożenia | str. 31
1.2. Ochrona środowiska – od działań incydentalnych do polityki środowiskowej | str. 35
1.3. Ochrona środowiska jako zadanie państwa | str. 39
1.4. Prawo w ochronie środowiska | str. 42
1.5. Normy administracyjnoprawne w ochronie środowiska | str. 44
1.6. System przepisów prawa ochrony środowiska | str. 45
1.7. Podstawowe założenia aktualnego systemu prawa ochrony środowiska | str. 47
1.7.1. Zakres regulacji i rola ustawy ogólnej | str. 47
1.7.2. Przepisy ogólne ustawy – Prawo ochrony środowiska | str. 48
1.7.3. Ustawa wprowadzająca i inne akty nowego systemu | str. 49
1.8. Ochrona środowiska w prawie unijnym | str. 50
1.8.1. Podstawy prawne kompetencji Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska | str. 50
1.8.2. Zasady polityki w dziedzinie ochrony środowiska | str. 52
1.8.3. Ustawodawstwo wtórne jako podstawowe źródło prawa ochrony środowiska | str. 52
1.8.4. Dokumenty programowe – akty paraprawne | str. 53
1.9. Sprawiedliwość ekologiczna | str. 55

Rozdział 2
Zasady ogólne prawa ochrony środowiska | str. 59
2.1. Koncepcje zasad ogólnych w prawie polskim | str. 59
2.2. Zasady ogólne w prawie ochrony środowiska – poglądy doktryny | str. 60
2.3. Zasady prawa ochrony środowiska wynikające z przepisów Konstytucji RP | str. 62
2.4. Zasady ogólne w regulacjach ustawowych | str. 64
2.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 64
2.4.2. Zasada zrównoważonego rozwoju | str. 65
2.4.3. Zasada kompleksowości | str. 68
2.4.4. Zasada prewencji i zasada przezorności | str. 70
2.4.5. Zasada przezorności | str. 72
2.4.6. Zasada odpowiedzialności sprawcy – „zanieczyszczający płaci | str. 76
2.4.7. Zasada integracji wymagań ochrony środowiska w politykach, planach i programach | str. 81
2.4.8. Zasada dostępu do informacji | str. 83
2.4.9. Zasada partycypacji publicznej | str. 85
2.4.10. Zasada ujednolicania | str. 88
2.5. Zasada subsydiarności w prawie ochrony środowiska | str. 92
2.5.1. Założenia ogólne zasady subsydiarności | str. 92
2.5.2. Ochrona środowiska a zasada subsydiarności w prawie unijnym | str. 93

Rozdział 3
Zarządzanie sprawami ochrony środowiska | str. 95
3.1. Zarządzanie sprawami ochrony środowiska w świetle dokumentów prawa międzynarodowego | str. 95
3.2. Rodzaje zadań administracji w dziedzinie ochrony środowiska | str. 99
3.3. Zadania organizatorskie i bezpośrednio wykonawcze | str. 101
3.3.1. Krajowe i lokalne planowanie strategiczne w ochronie środowiska | str. 101
3.3.2. Zadania własne samorządu terytorialnego | str. 102
3.3.3. Zadania związane z gospodarowaniem przestrzenią | str. 104
3.3.4. Inne formy organizatorskiego działania organów lokalnych | str. 105
3.4. Podział kompetencji w zakresie zadań zobowiązującoreglamentacyjnych | str. 105
3.5. Podział kompetencji w zakresie zadań nadzorczo-kontrolnych | str. 108
3.5.1. Zadania kontrolno-nadzorcze wykonywane przez administrację ogólną | str. 108
3.5.2. Zadania wykonywane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska | str. 111
3.5.2.1. Zakres zadań Inspekcji Ochrony Środowiska | str. 111
3.5.2.2. Uprawnienia kontrolne i nadzorcze Inspekcji Ochrony Środowiska | str. 111
3.5.3. Inspekcja a organy samorządu terytorialnego | str. 113
3.5.4. Państwowy monitoring środowiska | str. 114
3.6. Dyrektorzy ochrony środowiska jako organy administracji rządowej w zakresie spraw ochrony środowiska | str. 115
3.7. Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie – system EMAS | str. 117
3.7.1. Uwagi wprowadzające | str. 117
3.7.2. System ekozarządzania i audytu EMAS w prawie unijnym | str. 119
3.7.3. Wdrożenie wymagań systemu ekozarządzania i audytu EMAS w polskim prawie wewnętrznym | str. 125

Rozdział 4
Procedury ocen oddziaływania na środowisko | str. 133
4.1. Założenia ogólne | str. 133
4.2. Procedura oceny strategicznej | str. 135
4.2.1. Zakres obowiązku przeprowadzenia procedury | str. 135
4.2.2. Przebieg procedury oceny strategicznej | str. 137
4.3. System procedur oceny indywidualnej | str. 139
4.3.1. Pojęcie przedsięwzięcia i kategorie przedsięwzięć | str. 139
4.3.2. Typy procedur oceny indywidualnej | str. 141
4.3.3. Cele prowadzenia procedur oceny indywidualnej | str. 142
4.4. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach i procedura oceny podstawowej | str. 143
4.4.1. Zakres obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach | str. 143
4.4.2. Właściwość organów w zakresie wydawania decyzji środowiskowych | str. 146
4.4.3. Postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej | str. 148
4.4.4. Procedura oceny podstawowej | str. 150
4.4.5. Ustalenie treści decyzji środowiskowej | str. 157
4.4.6. Nadzór nad prawidłowością decyzji środowiskowych | str. 159
4.4.7. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko | str. 160
4.5. Procedura oceny uzupełniającej | str. 162
4.6. Procedura oceny „naturowej | str. 167
4.7. Procedury oceny transgranicznej | str. 171
4.7.1. Zakres obowiązku przeprowadzenia postępowań transgranicznych | str. 171
4.7.2. Postępowanie transgraniczne dotyczące przedsięwzięć | str. 172
4.7.3. Postępowanie transgraniczne dotyczące projektowanych dokumentów | str. 173
4.7.4. Postępowanie transgraniczne dotyczące skutków pochodzących z innego państwa | str. 173
4.8. Przeglądy ekologiczne | str. 174

Rozdział 5
Dostęp do informacji i partycypacja publiczna w ochronie środowiska | str. 177
5.1. Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie | str. 177
5.1.1. Prawo do informacji o środowisku w prawie wspólnotowym i wewnętrznym | str. 177
5.1.2. Tryby udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie | str. 179
5.1.2.1. Upowszechnianie informacji o środowisku | str. 179
5.1.2.2. Dostęp do informacji o środowisku na wniosek | str. 180
5.1.3. Odmowa udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie | str. 181
5.1.4. Opłaty za dostęp do informacji | str. 186
5.2. Udział społeczeństwa w podejmowaniu rozstrzygnięć związanych z ochroną środowiska | str. 187
5.2.1. Prawo składania uwag i wniosków | str. 187
5.2.2. Obowiązki organów administracji | str. 188
5.2.3. Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach związanych z udziałem społeczeństwa | str. 189

Rozdział 6
Instrumenty finansowoprawne | str. 193
6.1. Instrumenty finansowoprawne w systemie przepisów ochrony środowiska | str. 193
6.2. Opłaty za korzystanie ze środowiska | str. 196
6.2.1. Teoretyczne założenia systemu opłat | str. 196
6.2.2. Opłaty przewidywane przez Prawo ochrony środowiska | str. 196
6.2.3. Opłaty związane z ochroną powierzchni i zasobów wnętrza ziemi | str. 198
6.2.4. Opłaty przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody | str. 199
6.2.5. Opłaty przewidywane przepisami ustawy Prawo wodne z 2017 r | str. 201
6.3. Administracyjne sankcje finansowe za naruszanie zasad korzystania z zasobów środowiska | str. 202
6.3.1. Ogólne założenia systemu sankcji finansowych. Odraczanie i umarzanie kar i opłat | str. 202
6.3.2. Opłaty podwyższone | str. 204
6.3.3. Administracyjne kary pieniężne | str. 206
6.3.3.1. Kary nakładane na podstawie przepisów Prawa ochrony środowiska | str. 206
6.3.3.2. Kary pieniężne przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody | str. 209
6.3.3.3. Administracyjne kary pieniężne o charakterze „widełkowym | str. 210
6.3.3.4. Administracyjne kary pieniężne w ustawie o odpadach | str. 211
6.3.4. Opłata produktowa | str. 212
6.4. Fundusze celowe w ochronie środowiska | str. 215
6.4.1. Założenia ogólne systemu funduszowego | str. 215
6.4.2. Przychody funduszy środowiskowych | str. 216
6.4.3. Formy prawne finansowania zadań przez fundusze środowiskowe | str. 216
6.4.4. Organizacja funduszy środowiskowych | str. 217
6.5. Różnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące osiąganiu celów ochrony środowiska | str. 218

Rozdział 7
Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska | str. 219
7.1. Uwagi wprowadzające | str. 219
7.2. Odpowiedzialność cywilna | str. 220
7.2.1. Założenia ogólne | str. 220
7.2.2. Przepisy Kodeksu cywilnego | str. 221
7.2.3. Prawo ochrony środowiska | str. 223
7.2.4. Ustawy szczególne | str. 224
7.2.5. Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska | str. 225
7.3. Odpowiedzialność karna | str. 226
7.3.1. Założenia ogólne | str. 226
7.3.2. Przestępstwa przeciw środowisku w Kodeksie karnym | str. 227
7.3.3. Przestępstwa przeciw środowisku w ustawach szczególnych | str. 230
7.3.4. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych | str. 232
7.3.5. Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska w przepisach prawa międzynarodowego i wspólnotowego | str. 236
7.4. Odpowiedzialność administracyjna | str. 238
7.4.1. Założenia ogólne | str. 238
7.4.2. Sankcyjne decyzje zobowiązujące | str. 240
7.4.3. Sankcyjne decyzje wstrzymujące | str. 242
7.4.3.1. Uwagi ogólne | str. 242
7.4.3.2. Wstrzymanie działalności | str. 244
7.4.3.3. Wstrzymanie użytkowania instalacji | str. 245
7.5. Odpowiedzialność z tytułu zapobiegania i naprawiania szkód w środowisku | str. 248

Część druga
REGULACJE SEKTOROWE

Rozdział 8
Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne | str. 255
8.1. Ogólne założenia regulacji | str. 255
8.2. Ochrona jakości zasobów środowiska | str. 256
8.2.1. Ustalanie wymagań dotyczących jakości środowiska | str. 256
8.2.2. Programy naprawcze | str. 257
8.3. Ochrona przed zanieczyszczeniami – wymagania o charakterze ogólnym | str. 259
8.3.1. Zakres prawnej ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem | str. 259
8.3.2. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące instalacji | str. 261
8.3.3. Obszar ograniczonego użytkowania | str. 263
8.3.4. Strefy przemysłowe | str. 266
8.3.5. Standardy emisyjne z instalacji | str. 267
8.3.6. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące substancji i produktów | str. 268
8.3.7. Ochrona przed zanieczyszczeniem – obowiązki zarządzających źródłami liniowymi i rozproszonymi | str. 269
8.4. Pozwolenia emisyjne | str. 269
8.4.1. Ogólne założenia systemu decyzji reglamentujących korzystanie ze środowiska | str. 269
8.4.2. Charakter prawny pozwolenia emisyjnego | str. 272
8.4.3. Warunki wydania pozwolenia emisyjnego | str. 275
8.4.4. Treść pozwolenia emisyjnego | str. 277
8.4.5. Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia | str. 278
8.5. Pozwolenia zintegrowane | str. 280
8.5.1. Pozwolenie zintegrowane jako pozwolenie emisyjne | str. 280
8.5.2. Koncepcja najlepszych dostępnych technik a treść pozwolenia zintegrowanego | str. 282
8.5.3. Inne odrębności pozwoleń zintegrowanych | str. 283
8.6. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji | str. 286

Rozdział 9
Ochrona powietrza | str. 287
9.1. Uwagi wprowadzające | str. 287
9.2. Ochrona powietrza w prawie międzynarodowym i wspólnotowym | str. 287
9.2.1. Konwencja genewska wraz z protokołami dodatkowymi | str. 287
9.2.2. Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej. Protokół montrealski wraz z poprawkami | str. 289
9.2.3. Konwencja klimatyczna | str. 290
9.2.4. Ochrona powietrza w prawie unijnym | str. 294
9.3. Ochrona jakości powietrza | str. 296
9.3.1. Standardy jakości powietrza | str. 296
9.3.2. Badanie przestrzegania standardów jakości środowiska | str. 300
9.3.3. Prawne konsekwencje naruszenia standardów jakości powietrza | str. 302
9.3.4. Wartości odniesienia | str. 304
9.4. Ustalanie dopuszczalnych poziomów emisji do powietrza | str. 305
9.4.1. Standardy emisyjne z instalacji | str. 305
9.4.2. Pozwolenia na emisję gazów i pyłów do powietrza | str. 305
9.4.3. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji | str. 307
9.5. Ochrona warstwy ozonowej | str. 308
9.5.1. Uwagi ogólne | str. 308
9.5.2. Podstawowe założenia ochrony warstwy ozonowej według przepisów rozporządzenia nr 1005/2009 | str. 308
9.5.3. Regulacje prawa wewnętrznego | str. 311
9.6. Obrót uprawnieniami do emisji | str. 317
9.6.1. Założenia i źródła regulacji | str. 317
9.6.2. System handlu uprawnieniami do emisji | str. 318
9.6.3. Zakres ustawy i jej podstawowe cele | str. 319
9.6.4. Administrowanie systemem i Krajowy rejestr jednostek Kioto i uprawnień do emisji | str. 320
9.6.5. Przydział uprawnień do emisji | str. 321
9.6.5.1. Uwagi ogólne | str. 321
9.6.5.2. Przydział uprawnień do emisji na produkcję inną niż produkcja energii elektrycznej | str. 322
9.6.5.3. Przydział uprawnień do emisji operatorom statków powietrznych | str. 323
9.6.5.4. Przydział uprawnień do emisji w okresie rozliczeniowym 2013–2020 dla instalacji wytwarzających energię elektryczną | str. 325
9.6.6. Monitorowanie, raportowanie i rozliczanie emisji gazów cieplarnianych | str. 327
9.6.7. Zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych | str. 329
9.6.8. Handel uprawnieniami do emisji | str. 330
9.6.9. Wykorzystanie jednostek poświadczonej redukcji emisji i jednostek redukcji emisji | str. 331
9.6.10. Sankcje | str. 332
9.7. Odnawialne źródła energii w systemie prawnej ochrony powietrza i innych elementów środowiska | str. 333
9.7.1. Założenia regulacji | str. 333
9.7.2. Polityka energetyczna UE | str. 335
9.7.2.1. Uwagi ogólne | str. 335
9.7.2.2. Odnawialne źródła energii w przepisach UE | str. 339
9.7.2.3. Dyrektywa ramowa | str. 341
9.7.2.4. Plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych | str. 343
9.7.2.5. Agencja Energii Odnawialnej | str. 344
9.7.3. Polityka energetyczna Polski | str. 345
9.7.4. Odnawialne źródła energii w przepisach krajowych | str. 347
9.8. Ochrona przed hałasem | str. 350
9.8.1. Standardy imisyjne w ochronie przez hałasem | str. 350
9.8.2. Badanie przestrzegania wymagań imisyjnych | str. 352
9.8.3. Ustalanie dopuszczalnej emisji hałasu i pomiary hałasu | str. 353
9.9. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi | str. 354

Rozdział 10
Zapobieganie skutkom poważnych awarii i usuwanie ich. Postępowanie z substancjami chemicznymi i produktami biobójczymi | str. 357
10.1. Uwagi ogólne | str. 357
10.2. Regulacje międzynarodowe | str. 357
10.3. Przeciwdziałanie poważnym awariom w prawie wewnętrznym | str. 363
10.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 363
10.3.2. Zasady kwalifikacji instalacji do określonych kategorii zakładów | str. 366
10.3.3. Zgłoszenie obiektów niebezpiecznych | str. 368
10.3.4. Programy zapobiegania awariom i opracowanie systemu bezpieczeństwa | str. 369
10.3.5. Raport o bezpieczeństwie | str. 371
10.3.6. Plany operacyjno-ratownicze | str. 372
10.3.7. System kontroli i nadzoru | str. 376
10.4. Postępowanie z substancjami i preparatami chemicznymi | str. 380
10.4.1. Postępowanie z substancjami w prawie międzynarodowym i wspólnotowym | str. 380
10.4.2. Postępowanie z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami według przepisów prawa wewnętrznego | str. 382
10.5. Postępowanie z produktami biobójczymi | str. 387

Rozdział 11
Gospodarowanie odpadami | str. 393
11.1. System przepisów o odpadach | str. 393
11.2. Zakres przedmiotowy ustawy o odpadach i podstawowe definicje | str. 397
11.3. Gospodarka odpadami i zasady jej prowadzenia | str. 404
11.3.1. Gospodarka odpadami i jej główne elementy | str. 404
11.3.2. Zasady ogólne postępowania z odpadami | str. 408
11.4. Podstawowe obowiązki podmiotów gospodarujących odpadami | str. 412
11.5. Planowanie w gospodarce odpadami | str. 414
11.5.1. Plany gospodarki odpadami | str. 414
11.5.2. Regiony gospodarki odpadami komunalnymi | str. 416
11.6. Reglamentacja postępowania z odpadami | str. 419
11.6.1. Prawna reglamentacja wytwarzania odpadów | str. 419
11.6.2. Prawna reglamentacja gospodarowania odpadami | str. 421
11.6.3. Gospodarowanie odpadami a pozwolenie zintegrowane | str. 424
11.6.4. Magazynowanie odpadów | str. 425
11.6.5. Reglamentacja świadczenia określonych usług komunalnych | str. 426
11.7. Obowiązek prowadzenia ewidencji odpadów | str. 427
11.8. Prawna regulacja standardów przetwarzania odpadów | str. 428
11.8.1. Uwagi wprowadzające | str. 428
11.8.2. Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów | str. 428
11.8.3. Składowanie odpadów | str. 430
11.8.4. Procesy termicznego przekształcania odpadów | str. 435
11.9. Postępowanie z odpadami opakowaniowymi | str. 437
11.10. Postępowanie z pojazdami samochodowymi wycofanymi z użytku | str. 445
11.10.1. Uwagi ogólne | str. 445
11.10.2. Regulacje unijne | str. 445
11.10.3. Ustawa o recyklingu pojazdów samochodowych wycofanych z eksploatacji | str. 446
11.10.3.1. Uwagi wprowadzające | str. 446
11.10.3.2. Obowiązki wprowadzających pojazdy | str. 448
11.10.3.3. Obowiązki właścicieli pojazdów | str. 449
11.10.3.4. Obowiązki przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu | str. 450
11.10.3.5. Obowiązki przedsiębiorców prowadzących punkty zbierania pojazdów | str. 451
11.10.3.6. Obowiązki przedsiębiorców eksploatujących strzępiarki | str. 453
11.10.3.7. Gwarancje przestrzegania przepisów ustawy | str. 453
11.11. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym | str. 454
11.11.1. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w prawodawstwie wspólnotowym | str. 454
11.11.2. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w przepisach prawa polskiego | str. 457
11.11.2.1. Uwagi wprowadzające | str. 457
11.11.2.2. Obowiązki wprowadzającego sprzęt | str. 461
11.11.2.3. Obowiązki użytkowników sprzętu elektrycznego i elektronicznego | str. 462
11.11.2.4. Obowiązki zbierających zużyty sprzęt | str. 463
11.11.2.5. Obowiązki prowadzących zakłady przetwarzania | str. 464
11.11.2.6. Obowiązki prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz w zakresie innych niż recykling procesów odzysku | str. 464
11.11.2.7. Organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego | str. 465
11.11.2.8. Nadzór i gwarancje przestrzegania przepisów ustawy | str. 466
11.12. Postępowanie ze zużytymi bateriami i akumulatorami | str. 467
11.13. Postępowanie z odpadami wydobywczymi | str. 473
11.14. Postępowanie z odpadami komunalnymi | str. 475
11.14.1. Zakres regulacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi | str. 475
11.14.2. Systemy postępowania z odpadami komunalnymi | str. 476
11.14.3. Prawa i obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi | str. 477
11.14.4. Obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi | str. 481
11.14.5. Obowiązki odbierających odpady komunalne | str. 481
11.15. Transgraniczne przemieszczanie odpadów | str. 482
11.15.1. Zakres regulacji prawnej | str. 482
11.15.2. Zakres obowiązywania przepisów rozporządzenia nr 1013/06 | str. 482
11.15.3. Stosowanie przepisów aktów prawa UE dotyczących międzynarodowego obrotu odpadami | str. 484

Rozdział 12
Gospodarowanie wodami śródlądowymi | str. 487
12.1. Podstawowe założenia regulacji | str. 487
12.2. Gospodarowanie wodami w prawie Unii Europejskiej | str. 488
12.2.1. Dyrektywa ramowa w sprawie polityki wodnej Wspólnoty | str. 488
12.2.2. Ochrona wód w dyrektywach szczegółowych | str. 492
12.3. System zarządzania wodami w Polsce | str. 494
12.3.1. Ogólne założenia tworzenia i funkcjonowania systemu | str. 494
12.3.2. Ewolucja systemu zarządzania wodami w Polsce | str. 494
12.3.3. Prawne instrumenty zarządzania wodami | str. 500
12.4. Własność i prawne formy korzystania z wód | str. 501
12.4.1. Własność wód i obowiązki ich właścicieli | str. 501
12.4.2. Korzystanie z wód | str. 503
12.4.2.1. Uwagi wprowadzające | str. 503
12.4.2.2. Powszechne korzystanie z wód publicznych | str. 504
12.4.2.3. Zwykłe korzystanie z wód | str. 505
12.4.2.4. Szczególne korzystanie z wód | str. 506
12.4.2.5. Usługi wodne | str. 507
12.5. Planowanie w gospodarowaniu wodami | str. 508
12.6. Reglamentacja korzystania z wód | str. 513
12.7. Ochrona wód przed zanieczyszczeniem | str. 521
12.7.1. Rozwój ustawodawstwa | str. 521
12.7.2. Ochrona jakości wód | str. 524
12.7.2.1. Uwagi wprowadzające | str. 524
12.7.2.2. Ustalenie wymagań jakościowych dla wód | str. 525
12.7.2.3. Standardy jakości wód | str. 528
12.7.2.4. Monitoring jakości wód | str. 529
12.8. Prawne instrumenty ochrony wód przed zanieczyszczeniem | str. 530
12.8.1. Uwagi wprowadzające | str. 530
12.8.2. Standardy emisyjne dotyczące ścieków | str. 531
12.8.3. Określenie warunków wprowadzania ścieków do wód | str. 534
12.8.4. Ochrona wód przed azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych | str. 534
12.8.5. Obowiązek instalowania i eksploatowania urządzeń ochronnych | str. 535
12.8.6. Obowiązek uzyskania zgody na odprowadzanie ścieków | str. 537
12.8.7. Obowiązek prowadzenia pomiarów ścieków | str. 538
12.8.8. Obszarowa ochrona ujęć i źródeł wody | str. 539
12.9. Naprawianie szkód powstałych w związku z gospodarowaniem wodami | str. 541
12.10. Zaopatrzenie w wodę i usuwanie ścieków komunalnych | str. 542

Rozdział 13
Ochrona wód morskich | str. 547
13.1. Ochrona wód morskich w świetle prawa międzynarodowego | str. 547
13.1.1. Regulacje o charakterze ogólnym | str. 547
13.1.2. Konwencja helsińska z 1974 i 1992 r. | str. 556
13.1.3. Konwencja z Montego Bay | str. 562
13.1.4. Ochrona morza w aktach prawa pochodnego Unii Europejskiej | str. 563
13.2. Ochrona wód morskich w prawie wewnętrznym | str. 566
13.2.1. Ustawa o obszarach morskich z 1991 r. | str. 566
13.2.2. Ustawa o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki | str. 572
13.2.2.1. Zakres obowiązywania przepisów | str. 572
13.2.2.2. Obowiązki związane z postępowaniem z odpadami | str. 574
13.2.2.3. Obowiązki informacyjne i sygnalizacyjne | str. 576
13.2.2.4. Obowiązki organów administracji morskiej | str. 578
13.2.3. Ustawa o bezpieczeństwie morskim | str. 580
13.2.4. Postępowanie z odpadami pochodzącymi ze statków | str. 580

Rozdział 14
Gospodarowanie zasobami geosfery | str. 583
14.1. Ochrona powierzchni ziemi | str. 583
14.1.1. Pojęcie powierzchni ziemi i cel jej ochrony | str. 583
14.1.2. Zakres i cel ochrony powierzchni ziemi | str. 585
14.1.3. Instrumenty ochrony powierzchni ziemi | str. 590
14.2. Korzystanie z kopalin użytecznych | str. 606
14.2.1. Cele i zakres obowiązywania ustawy | str. 606
14.2.2. Własność górnicza, użytkowanie górnicze oraz inne uprawnienia górnicze | str. 608
14.2.3. Koncesje | str. 609
14.2.4. Wydobywanie kopalin | str. 613
14.2.5. Szkody górnicze | str. 615
14.2.5.1. Pojęcie szkody górniczej | str. 615
14.2.5.2. Przedmiot szkody i jej powstanie | str. 616
14.2.5.3. Związek przyczynowy | str. 616
14.2.5.4. Naprawianie szkód górniczych | str. 618
14.2.5.5. Sposób naprawienia szkody górniczej | str. 619
14.2.5.6. Obowiązek naprawienia szkody górniczej w postaci zaniku wody lub utraty jej przydatności | str. 621
14.2.5.7. Tryb dochodzenia roszczeń na gruncie Prawa geologicznego i górniczego | str. 622

Rozdział 15
Ochrona różnorodności biologicznej | str. 625
15.1. Wprowadzenie | str. 625
15.2. Ochrona przyrody – zagadnienia ogólne | str. 628
15.3. Ochrona różnorodności biologicznej w prawie międzynarodowym i europejskim | str. 633
15.3.1. Międzynarodowe źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej | str. 633
15.3.2. Europejskie źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej | str. 640
15.4. Ewolucja regulacji prawnej w zakresie ochrony różnorodności biologicznej w Polsce | str. 644
15.4.1. Geneza i motywy ochrony przyrody | str. 644
15.4.2. Rozwój prawnej ochrony przyrody na ziemiach polskich | str. 648
15.5. Zasady prawa ochrony przyrody | str. 660
15.6. Zakres regulacji ustawy o ochronie przyrody | str. 663
15.6.1. Przedmiotowy zakres regulacji | str. 663
15.6.2. Podmiotowy zakres regulacji – organizacja ochrony przyrody | str. 668
15.7. Instrumenty organizatorskie w ochronie przyrody | str. 674
15.7.1. Podstawowe dokumenty programowe i planistyczne | str. 674
15.7.2. Plany ochrony | str. 679
15.7.3. Rejestry | str. 681
15.8. Formy ochrony przyrody | str. 682
15.8.1. Uwagi wprowadzające | str. 682
15.8.2. Podział form ochrony przyrody | str. 683
15.8.3. Ogólne założenia ustanawiania, znoszenia i zmiany granic prawnych formy ochrony przyrody | str. 684
15.8.4. Formy ochrony obszarowej | str. 686
15.8.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 686
15.8.4.2. Park narodowy i rezerwat przyrody | str. 686
15.8.4.3. Park krajobrazowy i obszar chronionego krajobrazu | str. 693
15.8.5. Formy ochrony obiektowej | str. 696
15.8.6. Ochrona gatunkowa i jej formy | str. 699
15.8.6.1. Idea ochrony gatunkowej | str. 699
15.8.6.2. Zakres ochrony gatunkowej | str. 699
15.8.6.3. Strefy ochrony ostoi i stanowisk | str. 704
15.8.6.4. Międzynarodowy obrót gatunkami chronionymi | str. 705
15.8.6.5. Zgłoszenie do rejestru | str. 706
15.8.6.6. Planowanie w zakresie ochrony gatunkowej | str. 707
15.8.6.7. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta | str. 708
15.9. Obszary Natura 2000 | str. 709
15.10. Ochrona ex situ | str. 715
15.11. Ochrona powszechna | str. 721
15.12. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody | str. 722
15.13. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień | str. 724
15.13.1. Zakres ochrony | str. 724
15.13.2. Reglamentacja usuwania drzew i krzewów | str. 725
15.14. Prawna ochrona krajobrazu | str. 728
15.14.1. Krajobraz – pojęcie, rodzaje i funkcje | str. 728
15.14.2. Ochrona krajobrazu w regulacjach prawnomiędzynarodowych i prawie unijnym | str. 730
15.14.3. Krajobraz w ujęciu prawnym | str. 732
15.14.4. Miejsce ochrony prawnej krajobrazu w polskim systemie prawnym ochrony środowiska | str. 735
15.14.5. Prawne narzędzia ochrony krajobrazu | str. 736
15.14.6. Krajobraz jako niematerialne dziedzictwo kulturowe | str. 740

Rozdział 16
Ochrona użytkowa zasobów biosfery | str. 745
16.1. Wprowadzenie | str. 745
16.2. Korzystanie z zasobów leśnych | str. 746
16.2.1. Zakres regulacji prawnej | str. 746
16.2.2. Gospodarka leśna | str. 747
16.2.3. Plan urządzenia lasu | str. 750
16.2.4. Zasady udostępniania lasów | str. 751
16.2.5. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe | str. 753
16.2.6. Służba Leśna | str. 753
16.3. Korzystanie z zasobów zwierzyny łownej | str. 755
16.3.1. Zakres regulacji prawnej | str. 755
16.3.2. Zasady prowadzenia gospodarki łowieckiej | str. 755
16.3.3. Reglamentacja pozyskiwania zwierzyny | str. 759
16.3.4. Polski Związek Łowiecki | str. 761
16.3.5. Państwowa Straż Łowiecka | str. 761
16.3.6. Postępowanie w sprawach związanych ze szkodami łowieckimi | str. 763
16.4. Ochrona użytkowa zasobów żywych wód śródlądowych | str. 764
16.4.1. Zakres regulacji prawnej | str. 764
16.4.2. Zasady gospodarowania zasobami żywymi wód śródlądowych | str. 765
16.4.3. Środki prawne ochrony zasobów żywych wód śródlądowych | str. 767
16.4.4. Państwowa Straż Rybacka | str. 771
16.5. Korzystanie z zasobów żywych mórz | str. 773
16.5.1. Zakres regulacji prawnej | str. 773
16.5.2. Wspólna Polityka Rybołówstwa | str. 774
16.5.3. Ustawa o rybołówstwie morskim – zakres regulacji | str. 775
16.5.4. Wykonywanie rybołówstwa | str. 776
16.5.5. Prawne środki ochrony zasobów żywych Morza Bałtyckiego | str. 777
16.5.6. Organy administracji w zakresie rybołówstwa morskiego | str. 779
16.6. Humanitarna ochrona zwierząt | str. 780
16.6.1. Zakres regulacji prawnej | str. 780
16.6.2. Obowiązek humanitarnego traktowania zwierząt | str. 782
16.6.3. Obowiązki związane z transportem zwierząt | str. 785
16.6.4. Postępowanie ze zwierzętami gospodarskimi | str. 785
16.6.5. Postępowanie ze zwierzętami domowymi | str. 787
16.6.6. Postępowanie ze zwierzętami dziko żyjącymi | str. 788
16.6.7. Postępowanie ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych | str. 789
16.6.8. Reglamentacja przeprowadzania procedur doświadczalnych z użyciem zwierząt | str. 790
16.7. Ochrona biosfery w działalności rolniczej | str. 792
16.7.1. Geneza prawnej regulacji ochrony biosfery w działalności rolniczej w Polsce | str. 792
16.7.2. Ochrona biosfery przed nadmierną chemizacją w rolnictwie | str. 797
16.7.3. Ochrona różnorodności biologicznej poprzez ograniczenie stosowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych w rolnictwie | str. 800
16.7.4. Ochrona różnorodności biologicznej w działalności rolniczej | str. 803
16.7.4.1. Uwagi wprowadzające | str. 803
16.7.4.2. Wymogi wzajemnej zgodności | str. 803
16.7.4.3. Płatność za działania środowiskowe | str. 805
16.7.5. Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne | str. 808
16.7.6. Rolnictwo ekologiczne | str. 811
16.7.6.1. Koncepcja rolnictwa ekologicznego | str. 811
16.7.6.2. Podstawy prawne w zakresie produkcji ekologicznej | str. 813
16.7.6.3. Pojęcie i cele rolnictwa ekologicznego | str. 813
16.7.6.4. Zasady produkcji ekologicznej | str. 814
16.7.6.5. Produkty i substancje stosowane w rolnictwie oraz kryteria ich dopuszczenia | str. 816
16.8. Prawne uregulowanie postępowania z organizmami genetycznie modyfikowanymi | str. 817
16.8.1. Organizmy genetycznie zmodyfikowane w prawie unijnym | str. 817
16.8.2. Organizmy genetycznie zmodyfikowane w prawie polskim | str. 821

Bibliografia | str. 827