Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Od Autora (do 7. wydania) |19

Europejska Konwencja Praw Człowieka – zagadnienia ogólne |21

Część I
Mechanizm kontrolny

Przed pierwszą głęboką reformą w 1998 r. |33
2. Po reformie 1998 r. |34
2.1. Kolejne zmiany (Protokół nr 14) |38
2.2. Dalsze działania reformujące |47
3. Prawo do skargi |53
3.1. Skargi międzypaństwowe |54
3.2. Możliwość skutecznego korzystania z prawa do skargi |56
4. Warunki dopuszczalności skargi (art. 35 Konwencji) |62
4.1. Uwagi wprowadzające |62
4.2. Wykorzystanie krajowych środków prawnych |64
Kwestia skutecznych środków prawnych krajowych w sprawach polskich |77
4.3. Termin sześciu miesięcy |81
4.4. Inne podstawy odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej |96
Skarga anonimowa |96
Skarga co do istoty identyczna ze sprawą już rozpatrzoną przez Trybunał |96
Skarga co do istoty identyczna ze sprawą poddaną innej międzynarodowej procedurze dochodzenia lub rozstrzygnięcia |97
Brak nowych istotnych informacji |99
Skarga w sposób oczywisty nieuzasadniona |100
Nadużycie prawa do skargi |101
Nowy warunek dopuszczalności skargi wprowadzony Protokołem nr 14 (art. 35 ust. 3 lit. b Konwencji) |108
5. Właściwość Trybunału |113
5. 1. Ratione personae |113
Pokrzywdzony |113
Utrata statusu pokrzywdzonego |129
Śmierć pokrzywdzonego |136
Organizacja pozarządowa |137
5. 2. Ratione materiae |151
5. 3. Ratione temporis |152
5. 4. Ratione loci |159
5.5. Skreślenie skargi z listy (art. 37 Konwencji) |159
Jednostronna deklaracja rządu |163
6. Procedura przed Trybunałem|168
7. Pomoc prawna |179
8. Dochodzenie i ustalenia faktyczne |180
Obowiązek współpracy państw z Trybunałem (art. 38 Konwencji) |186
9. Polubowne załatwianie spraw |190
10. Środki tymczasowe (art. 39 regulaminu Trybunału) |192
11. Strona trzecia |203
12. Możliwość zrzeczenia się właściwości (art. 30 Konwencji) lub przekazania sprawy z Izby do Wielkiej Izby (art. 43 Konwencji) |209
13. Wyroki |211
13.1. Uwagi wprowadzające |211
13.2. Procedura wyroku pilotażowego |214
13.3. Słuszne zadośćuczynienie (art. 41 Konwencji) |222
Szkoda materialna |223
Krzywda moralna |226
Koszty i wydatki |229
Słuszne zadośćuczynienie w sprawach skarg międzypaństwowych |230
13.4. Wykonywanie wyroków (art. 46 Konwencji) |231
Środki o charakterze indywidualnym |232
Środki o charakterze ogólnym |236
Praktyka |242
13.5. Procedura przed Komitetem Ministrów |255
14. Sprawy polskie |261
15. Europejska Konwencja Praw Człowieka w Unii Europejskiej |264
15.1. Uwagi wprowadzające |264
15.2. Sprawa Bosphorus Airways i kwestia ochrony równoważnej |272
15.3. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej |275
15.4. Kwestia przystąpienia Unii do Konwencji |281
16. Wprowadzenie do interpretacji Konwencji |285
16.1. Uwagi wprowadzające |285
16.2. Kwestie ogólne |286
16.3. Interpretacja dynamiczna (lub ewolucyjna) |289
16.4. Autonomiczne rozumienie niektórych pojęć |292
16.5. Margines swobody oceny (margin of appreciation) |295
16.6. Zasada proporcjonalności |297
16.7. Interpretacja porównawcza |298
16.8. Obowiązki negatywne i pozytywne państw, wymiar horyzontalny Konwencji |302

Część II
Prawa i ich gwarancje

1. Prawa i wolności dla każdej osoby (art. 1 Konwencji) |307
Jurysdykcja |312
2. Prawo do życia (art. 2 Konwencji) |318
2.1. Aspekt proceduralny ochrony |340
2.2. Zamieszki, powstanie |360
2.3. Kara śmierci |361
2.4. Kwestia początku życia |363
3. Zakaz tortur (art. 3 Konwencji) |364
3.1. Tortury |372
3.2. Traktowanie nieludzkie |375
3.3. Traktowanie poniżające |395
3.4. Aspekt proceduralny ochrony |401
3.5. Kwestie związane z karą śmierci |407
3.6. Stosowanie art. 3 w przypadku ekstradycji albo wydalenia |409
3.7. Traktowanie uchodźców |425
3.8. Inne gwarancje |427
4. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej (art. 4 Konwencji) |428
5. Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5 Konwencji) |435
5.1. Uwagi wprowadzające |436
Pozbawienie wolności – definicja |437
Ochrona przed arbitralnym pozbawieniem wolności |443
Dopuszczalne wyjątki wymagające ścisłej interpretacji |448
5.2. Skazanie przez właściwy sąd (art. 5 ust. 1 lit. a Konwencji) |455
5.3. Niepodporządkowanie się wyrokowi sądu (art. 5 ust. 1 lit. b Konwencji) |457
5.4. Aresztowanie w celu postawienia przed właściwym organem (art. 5 ust. 1 lit. c Konwencji) |459
5.5. Nieletni (art. 5 ust. 1 lit. d Konwencji) |462
5.6. Nosiciele choroby zakaźnej, chorzy umysłowo, alkoholicy, narkomani i włóczędzy (art. 5 ust. 1 lit. e Konwencji) |464
5.7. Wydalenie lub ekstradycja (art. 5 ust. 1 lit. f Konwencji) |467
5.8. Prawo do informacji o przyczynach zatrzymania ( art. 5 ust. 2 Konwencji) |471
5.9. Niezwłoczne postawienie przed sędzią (art. 5 ust. 3 Konwencji) |472
5.10. Sądowa kontrola legalności pozbawienia wolności (art. 5 ust. 4 Konwencji) |482
5.11. Prawo do odszkodowania (art. 5 ust. 5 Konwencji)|489
6. Prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6 Konwencji) |490
6.1. Uwagi wprowadzające |491
6.2. Ogólnie (art. 6 ust. 1 Konwencji) |493
Prawa i obowiązki o charakterze cywilnym |493
Oskarżenie w sprawie karnej |505
Prawo dostępu do sądu |509
Sąd niezawisły i bezstronny |533
Rzetelność postępowania |541
Zasady dotyczące dowodów |562
Publiczny charakter postępowania |581
Proces w rozsądnym terminie |585
6.3. Zasada domniemania niewinności (art. 6 ust. 2 Konwencji) |589
6.4. Prawo do niezwłocznej informacji o istocie i przyczynie oskarżenia (art. 6 ust. 3 lit. a Konwencji) |598
6.5. Prawo do posiadania odpowiedniego czasu i możliwości przygotowania obrony (art. 6 ust. 3 lit. b Konwencji) |601
6.6. Prawo do bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę (art. 6 ust. 3 lit. c Konwencji) |604
6.7. Prawo do przesłuchania świadków (art. 6 ust. 3 lit. d Konwencji) |613
6.8. Prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza (art. 6 ust. 3 lit. e Konwencji) |615
7. Zakaz karania bez podstawy prawnej (art. 7 Konwencji) |616
7.1. Klauzule ograniczające (ust. 2 art. 8–11 Konwencji) |624
7.2. Warunek, że ingerencja musi być przewidziana przez prawo |625
7.3. Uprawniony cel ingerencji |629
7.4. Konieczność ingerencji w społeczeństwie demokratycznym |632
8. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8 Konwencji) |647
8.1. Uwagi wprowadzające |647
Aspekt proceduralny |657  
8.2. Życie prywatne |660
8.3. Życie rodzinne |689
Ochrona życia rodzinnego w związku z wydaleniami i ekstradycją |698
Ochrona życia rodzinnego więźniów |706
8.4. Dom |708
8.5. Korespondencja |714
9. Wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9 Konwencji) |722
10. Swoboda wypowiedzi (art. 10 Konwencji) |743
10.1. Wypowiedzi polityczne i o sprawach publicznie ważnych. Wolność prasy |748
10.2. Swoboda wypowiedzi artystycznych |772
10.3. Swoboda wypowiedzi handlowych |774
10.4. Prawo do wolności otrzymywania informacji |775
10.5. Obowiązki pozytywne |778
10.6. Gwarancje proceduralne |780
10.7. Obowiązki i odpowiedzialność |781
10.8. Usprawiedliwione ograniczenia przewidziane w ust. 2 |785
10.9. Ochrona bezpieczeństwa państwowego |788
10.10. Ochrona moralności |791
10.11. Ochrona dobrego imienia i praw innych osób |792
10.12. Ochrona informacji poufnych |803
10.13. Zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej |804
10.14. Działalność przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych |810
11. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się (art. 11 Konwencji) |813
11.1. Uwagi wprowadzające |813
11.2. Zgromadzenia |814
11.3. Stowarzyszenia |824
11.4. Partie polityczne |833
11.5. Związki zawodowe |838
11.6. Członkowie sił zbrojnych, policji lub administracji państwowej | 844
12. Prawo do zawarcia małżeństwa (art. 12 Konwencji) |846
13. Ochrona własności (art. 1 Protokołu nr 1) |850
13.1. Pozbawienie mienia |859
13.2. Regulacja sposobu korzystania z mienia |871
13.3. Aspekt proceduralny ochrony |874
14. Prawo do nauki (art. 2 Protokołu nr 1) |876
Prawo rodziców do wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami |881
15. Prawo do wolnych wyborów (art. 3 Protokołu nr 1) |887
16. Zakaz pozbawiania wolności za długi (art. 1 Protokołu nr 4) |906
17. Prawo do swobodnego poruszania się (art. 2 Protokołu nr 4) |906
18. Zakaz wydalania obywateli (art. 3 Protokołu nr 4) |911
19. Zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców (art. 4 Protokołu nr 4) |912
20. Gwarancje proceduralne dotyczące wydalania cudzoziemców (art. 1 Protokołu nr 7) |915
21. Prawo do odwołania w sprawach karnych (art. 2 Protokołu nr 7) |917
22. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie (art. 3 Protokołu nr 7) |920
23. Zakaz ponownego sądzenia lub karania (art. 4 Protokołu nr 7) |921
24. Równość małżonków (art. 5 Protokołu nr 7) |926
25. Prawo do skutecznego środka odwoławczego (art. 13 Konwencji) |927
26. Zakaz dyskryminacji (art. 14 Konwencji) |940
26.1. Ogólny zakaz dyskryminacji (art. 1 Protokołu nr 12) |940
Problematyka dowodowa |962
26.2. Ogólny zakaz dyskryminacji (Protokół nr 12) |964
27. Uchylenie stosowania zobowiązań w stanie niebezpieczeństwa publicznego (art. 15 Konwencji) |966
28. Zakaz nadużycia praw (art. 17 Konwencji) |973
29. Granice stosowania ograniczeń praw (art. 18 Konwencji) |977
30. Zastrzeżenia (art. 57 Konwencji) |980

Część III
Dokumentacja

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności |987
sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.
Protokół nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności |1006
Protokół nr 4 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności |1009
Protokół nr 6 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zniesienia kary śmierci |1012
Protokół nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności |1015
ze zmianami wprowadzonymi przez Protokół nr 11
Protokół nr 12 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności |1019
Protokół nr 13 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności dotyczący zniesienia kary śmierci we wszystkich okolicznościach |1022
Protokół nr 14 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności zmieniający system kontroli Konwencji|1025
Protokół nr 15 wprowadzający zmiany w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności|1032
Protokół nr 16 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności |1035
Regulamin Europejskiego Trybunału Praw Człowieka |1039
Porozumienie europejskie w sprawie osób uczestniczących w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka |1090
Instrukcja dotycząca praktyki. Wnioski o środki tymczasowe (art. 39 Regulaminu) |1096
Instrukcja dotycząca praktyki: wszczęcie postępowania (skargi indywidualne na podstawie art. 34 Konwencji) |1099
Instrukcja dotycząca praktyki. Argumenty pisemne |1104
Instrukcja dotycząca praktyki wnoszenia roszczeń o słuszne zadośćuczynienie |1108
Instrukcja dotycząca praktyki. Zabezpieczone składanie dokumentów drogą elektroniczną przez rządy |1113
Instrukcja dotycząca praktyki. Wnioski o zachowanie anonimowości (art. 33 i 47 Regulaminu Trybunału) |1115
Instrukcja dotycząca praktyki. Składanie dokumentów drogą elektroniczną przez skarżących |1117

Europejski Trybunał Praw Człowieka (skład według stanu na dzień 1 lutego 2017 r.) |1120

Publikacje książkowe Marka Antoniego Nowickiego na temat Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (w języku polskim) |1123

Indeks rzeczowy |1127