| Zawartość | Nr strony |
|---|
| | |
| Wykaz skrótów | 15 |
| Przedmowa | 23 |
| Rozdział I. Ustrój rolny państwa polskiego | 25 |
| | |
| Rozdział II. Prawo własności rolniczej | 51 |
| 1. Wyodrębnienie własności rolniczej jako kategorii prawnej w koncepcjach Andrzeja Stelmachowskiego i Waleriana Pańki. Wybrane problemy dyskusji w doktrynie prawa rolnego | 51 |
| 2. Cechy szczególne ochrony własności rolniczej | 62 |
| 3. Zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego | 67 |
| 3.1. Gospodarstwo rolne jako przedmiot zniesienia współwłasności w częściach ułamkowych | 69 |
| 3.2. Tryby i sposoby (formy) zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego | 73 |
| 3.3. Tryb umowny zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego | 75 |
| 3.4. Sądowy tryb zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego | 77 |
| 3.4.1. Ogólna charakterystyka postępowania przed sądem | 77 |
| 3.4.2. Wzajemne rozliczenia między współwłaścicielami gospodarstwa rolnego | 83 |
| 3.4.3. Podział gospodarstwa rolnego w naturze | 85 |
| 3.4.4. Przyznanie gospodarstwa rolnego współwłaścicielowi | 92 |
| 3.4.5. Orzeczenie o obowiązku wydania gospodarstwa rolnego | 94 |
| 3.4.6. Dopłaty oraz spłaty | 94 |
| 3.4.7. Sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (tzw. podział cywilny) | 99 |
| 3.4.8. Uprawnienie współwłaściciela do dalszego mieszkania | 100 |
| 4. Nabycie prawa własności przez użytkownika wieczystego nieruchomości rolnej | 101 |
| 4.1. Ogólna charakterystyka prawa użytkowania wieczystego | 101 |
| 4.2. Pierwszeństwo w nabyciu przysługujące użytkownikowi wieczystemu | 104 |
| 4.2.1. Nabycie nieruchomości z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa | 106 |
| 4.2.2. Rozłożenie ceny na raty w umowie sprzedaży | 107 |
| 4.2.3. Tryb oraz przesłanki odroczenia, rozłożenia na raty lub umorzenia należności z tytułu ceny określonej w umowie | 108 |
| 4.2.4. Podstawowe konsekwencje realizacji pierwszeństwa w drodze umowy | 110 |
| 4.2.5. Nabycie prawa własności nieruchomości rolnej od Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego (na podstawie art. 32 u.g.n.) | 110 |
| 4.3. Nabycie ex lege prawa własności nieruchomości rolnej przez użytkownika wieczystego | 112 |
| 4.4. Nabycie przez użytkownika wieczystego prawa własności w drodze decyzji administracyjnej | 113 |
| 4.4.1. Podstawy prawne oraz rodzaje przesłanek przekształcenia | 113 |
| 4.4.2. Administracyjny tryb załatwiania sprawy przekształcenia | 117 |
| 4.4.3. Zamknięty katalog organów administracji publicznej uprawnionych do wydawania decyzji o przekształceniu | 118 |
| 4.4.4. Chwila nabycia prawa własności oraz podstawa obciążenia tego prawa (w szczególności hipoteką) | 118 |
| 4.4.5. Opłata z tytułu przekształcenia oraz przesłanki udzielenia bonifikat | 119 |
| 4.4.6. Obowiązek zwrotu bonifikaty udzielonej w związku z przekształceniem | 122 |
| 5. Wykonywanie własności w ramach wspólnoty gruntowej | 124 |
| 5.1. Podstawy prawne statusu wspólnot gruntowych oraz celowość regulacji ustawowej | 125 |
| 5.2. Wspólnota gruntowa jako rodzaj wspólności majątkowej | 128 |
| 5.3. Określenie gruntów należących do wspólnoty gruntowej | 132 |
| 5.4. Podział wspólnoty gruntowej – wyjątek od zasady jej niepodzielności | 133 |
| 5.5. Uchylenie regulacji zakazującej prowadzenia ksiąg wieczystych dla gruntów wspólnoty gruntowej | 134 |
| 5.6. Tryb ustalania nieruchomości stanowiących wspólnotę gruntową | 135 |
| 5.7. Ujawnienie zmiany w obszarze wspólnoty gruntowej i w wykazie osób uprawnionych we wspólnocie gruntowej | 138 |
| 5.8. Ograniczenie w czasie dopuszczalności wzruszenia decyzji administracyjnych | 139 |
| 5.9. Nieodpłatne nabycie prawa własności nieruchomości przez gminę albo przez Skarb Państwa | 140 |
| 5.10. Zasiedzenie nieruchomości wchodzącej w skład wspólnoty gruntowej | 142 |
| 5.11. Zasady zagospodarowania wspólnot gruntowych | 143 |
| 5.12. Spółka do sprawowania zarządu nad wspólnotą i do właściwego zagospodarowania jej gruntów | 143 |
| 5.13. Tryb przymusowego ściągnięcia nieuiszczonych w terminie opłat | 148 |
| 5.14. Nadzór nad działalnością spółki | 149 |
| 5.15. Powództwo o uchylenie uchwały spółki | 150 |
| 5.16. Przekształcanie wspólnot gruntowych we współwłasność w częściach ułamkowych | 151 |
| 5.17. Zasady określania udziałów uprawnionych we wspólnocie gruntowej | 152 |
| 5.18. Postaci realizacji uprawnienia do udziału we wspólnocie gruntowej | 153 |
| 5.19. Nabycie części nieruchomości stanowiącej składnik wspólnoty gruntowej w sytuacjach szczególnych | 156 |
| 5.20. Oświadczenie o zrzeczeniu się na rzecz Skarbu Państwa uprawnień do udziału we wspólnocie w zakresie obejmującym lasy, grunty leśne i nieużytki | 157 |
| Rozdział III. Pojęcie nieruchomości rolnej | 159 |
| 1. Pojęcie nieruchomości w systemie prawa polskiego | 161 |
| 2. Geneza pojęcia nieruchomości rolnej w prawie polskim | 165 |
| 3. Legalna definicja nieruchomości rolnej | 170 |
| 3.1. Definicja nieruchomości rolnej w Kodeksie cywilnym | 170 |
| 3.2. Definicja w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego | 178 |
| 4. Nieruchomość a działka | 185 |
| 5. Nieruchomość rolna a użytek rolny | 185 |
| 6. Nieruchomość rolna a grunt rolny | 187 |
| Rozdział IV. Pojęcie gospodarstwa rolnego i gospodarstwa rodzinnego | 191 |
| 1. Gospodarstwo rolne w prawie okresu międzywojennego | 191 |
| 2. Gospodarstwo rolne w prawie polskim w okresie po II wojnie światowej; rozwój prawa i kontekst naukowo-polityczny | 199 |
| 3. Okres transformacji ustrojowej i wprowadzenie terminu „gospodarstwo rodzinne” do Konstytucji RP | 210 |
| 4. Współczesne definicje gospodarstwa rolnego w prawie polskim i prawie Unii Europejskiej | 214 |
| 4.1. Definicja gospodarstwa rolnego w Kodeksie cywilnym | 214 |
| 4.1.1. Prawna struktura gospodarstwa rolnego | 216 |
| 4.1.2. Prawna kwalifikacja i funkcje składników w ramach zorganizowanej całości | 217 |
| 4.1.3. Podstawy jedności składników zorganizowanych w gospodarstwo rolne | 221 |
| 4.1.4. Charakter prawny gospodarstwa rolnego jako przedmiotu obrotu | 222 |
| 4.2. Definicja gospodarstwa rolnego w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego | 224 |
| 4.3. Definicja gospodarstwa rolnego w uregulowaniach dotyczących systemów wsparcia bezpośredniego | 225 |
| 4.4. Gospodarstwo rolne w przepisach o ubezpieczeniach społecznych | 230 |
| 4.5. Gospodarstwo rolne w przepisach podatkowych | 232 |
| 4.6. Relacja definicji gospodarstwa rolnego do koncepcji przedsiębiorstwa rolnego | 236 |
| 5. Gospodarstwo rodzinne w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego | 239 |
| Rozdział V. Odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego | 245 |
| 1. Odpowiedzialność za zobowiązania o charakterze cywilnoprawnym | 245 |
| 1.1. Zasada ustawowego przystąpienia do długu przez nabywcę gospodarstwa rolnego | 246 |
| 1.2. Pojęcie gospodarstwa rolnego | 247 |
| 1.3. Pojęcie nabycia gospodarstwa rolnego | 247 |
| 1.4. Zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego | 249 |
| 1.4.1. Zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego powstałe z tytułu czynów niedozwolonych | 250 |
| 1.4.2. Zobowiązania związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego powstałe z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia | 252 |
| 1.5. Przykładowe wyłączenia zasady ustawowego przystąpienia do długu | 253 |
| 1.5.1. Zobowiązania wynikające z umowy kontraktacji | 253 |
| 1.5.2. Zobowiązania z tytułu umowy o pracę | 256 |
| 1.5.3. Zobowiązania wynikające z umowy dożywocia | 259 |
| 1.6. Zakres odpowiedzialności nabywcy gospodarstwa rolnego za zobowiązania zbywcy związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego | 260 |
| 2. Odpowiedzialność za zobowiązania publicznoprawne | 263 |
| 2.1. Odpowiedzialność członka rodziny podatnika | 263 |
| 2.2. Odpowiedzialność nabywcy mienia | 264 |
| 2.3. Odpowiedzialność dzierżawcy, użytkownika | 266 |
| Rozdział VI. Pojęcie rolnika | 271 |
| 1. Geneza pojęcia rolnika i rolnika indywidualnego w prawie polskim | 273 |
| 2. Podstawa konstytucyjna dla użycia pojęcia rolnika | 280 |
| 3. Legalne definicje pojęcia rolnika i rolnika indywidualnego | 283 |
| 3.1. Znaczenie definicji legalnej | 283 |
| 3.2. Definicje legalne pojęcia rolnika | 284 |
| 3.2.1. Definicja rolnika w regulacji z zakresu ubezpieczenia społecznego rolników | 284 |
| 3.2.2. Legalna definicja rolnika w prawie unijnym | 293 |
| 3.3. Definicja legalna pojęcia rolnika indywidualnego | 300 |
| 3.3.1. Kryterium rodzaju podmiotu prawa | 302 |
| 3.3.2. Kryterium obszarowe | 303 |
| 3.3.3. Kryterium kwalifikacji rolniczych | 305 |
| 3.3.4. Kryterium zamieszkania | 307 |
| 3.3.5. Kryterium osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego | 310 |
| 4. Kryteria wyodrębnienia pojęcia rolnika i rolnika indywidualnego – uwagi podsumowujące | 312 |
| 4.1. Kryterium rodzaju osoby | 315 |
| 4.2. Kryterium działalności rolniczej | 316 |
| 4.3. Kryterium posiadania zasobów, na których działalność rolnicza może być prowadzona | 322 |
| 5. Status prawny rolnika indywidualnego | 324 |
| 5.1. Rolnik w obrocie nieruchomościami | 324 |
| 5.2. Rolnik w obrocie produktami rolnymi | 325 |
| 5.3. Rolnik a podatki i ubezpieczenia społeczne | 329 |
| 5.4. Rolnik jako beneficjent środków z funduszy unijnych | 331 |
| 5.5. Rolnik a prawa własności intelektualnej | 331 |
| 5.6. Rolnik jako przedsiębiorca | 332 |
| Rozdział VII. Zasób własności rolnej skarbu państwa | 335 |
| 1. Pojęcie i znaczenie Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa | 335 |
| 2. Zasady gospodarowania Zasobem | 336 |
| 3. Sprzedaż nieruchomości wchodzących w skład Zasobu | 340 |
| 4. Dzierżawa nieruchomości wchodzących w skład Zasobu | 346 |
| 5. Pozostałe formy zagospodarowania nieruchomości wchodzących w skład Zasobu | 351 |
| Rozdział VIII. Umowy służące wymianie pokoleń w rolnictwie | 357 |
| 1. Ogólna charakterystyka prawnych form zmian pokoleniowych w rolnictwie | 357 |
| 2. Darowizna | 359 |
| 3. Dożywocie | 364 |
| 4. Umowa z następcą | 367 |
| Rozdział IX. Dziedziczenie gospodarstw rolnych | 373 |
| 1. Zakres stosowania przepisów szczególnych dotyczących dziedziczenia gospodarstw rolnych | 375 |
| 2. Dziedziczenie ustawowe | 376 |
| 3. Dziedziczenie testamentowe | 380 |
| 4. Zapis i zapis windykacyjny | 380 |
| 5. Dział spadku | 381 |
| 6. Odpowiedzialność spadkobiercy za długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego | 383 |
| 7. Wpływ ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego na dziedziczenie gospodarstwa rolnego i nieruchomości rolnej | 385 |
| Rozdział X. Dzierżawa nieruchomości rolnych | 395 |
| 1. Ewolucja i kształtowanie się przepisów dotyczących dzierżawy | 395 |
| 2. Obecne znaczenie i regulacje prawne dotyczące dzierżawy gruntów rolnych | 400 |
| 2.1. Przedmiot dzierżawy | 402 |
| 2.2. Strony umowy dzierżawy | 402 |
| 2.3. Podstawowe prawa i obowiązki stron umowy dzierżawy | 403 |
| 2.4. Tryb i forma zawarcia umowy dzierżawy gruntów rolnych | 405 |
| 3. Czas trwania i przedłużenie czasu trwania dzierżawy gruntów rolnych | 407 |
| 4. Określenie, obniżenie i podwyższenie czynszu dzierżawnego | 409 |
| 5. Ochrona posiadania dzierżawionych gruntów rolnych | 412 |
| 6. Dzierżawa gruntów rolnych a ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego | 414 |
| 7. Prawo pierwokupu i pierwszeństwa nabycia dzierżawionych nieruchomości rolnych | 415 |
| 8. Wypowiedzenie umowy dzierżawy | 416 |
| 9. Zakończenie umowy dzierżawy | 417 |
| 10. Płatności unijne a dzierżawa | 418 |
| 11. Bezczynszowe użytkowanie | 419 |
| 12. Przyszłość dzierżawy nieruchomości rolnych i wnioski de lege ferenda | 419 |
| Rozdział XI. Umowa kontraktacji i umowy pokrewne | 423 |
| 1. Geneza | 424 |
| 2. Regulacje prawne | 425 |
| 3. Cechy umowy kontraktacji | 427 |
| 4. Strony umowy kontraktacji | 427 |
| 4.1. Producent rolny | 427 |
| 4.2. Kontraktujący | 428 |
| 5. Przedmiot umowy kontraktacji | 429 |
| 6. Zapłata za produkty rolne | 430 |
| 7. Czas trwania, forma oraz treść umowy kontraktacji | 430 |
| 8. Elementy umowy kontraktacji | 432 |
| 9. Świadczenia dodatkowe – przykłady | 435 |
| 10. Nadzór i kontrola | 437 |
| 11. Miejsce dostarczenia produktów rolnych | 438 |
| 12. Wpływ warunków atmosferycznych na przedmiot kontraktacji | 438 |
| 13. Przedawnienie roszczeń | 442 |
| 14. Rękojmia za wady fizyczne i prawne przedmiotu kontraktacji | 442 |
| 15. Umowa kontraktacji i umowy pokrewne a ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej | 444 |
| Rozdział XII. Zrzeszanie się producentów rolnych | 449 |
| 1. Grupy producentów rolnych | 451 |
| 2. Organizacje producentów rolnych | 461 |
| 2.1. Finansowanie unijne dla grup i organizacji producentów rolnych | 464 |
| 2.2. Zasady konkurencji a organizacje producentów rolnych | 467 |
| 2.3. Projekt zmiany rozporządzeń unijnych | 468 |
| 3. Spółdzielczość rolnicza | 471 |
| 4. Spółdzielnie rolników | 477 |
| Rozdział XIII. Regulacje prawne obszaru wiejskiego | 483 |
| 1. Zasadnicze rodzaje definicji obszaru wiejskiego | 483 |
| 2. Podstawowe funkcje obszarów wiejskich | 485 |
| 3. Ustrojowo-administracyjny podział terytorialny kraju jako wyznacznik obszaru wiejskiego | 486 |
| 4. Obszar wiejski jako typ obszaru funkcjonalnego | 489 |
| 5. Źródła norm prawnych | 491 |
| 6. Normatywne ujęcie zabudowy zagrodowej | 493 |
| 7. Grunty objęte zabudową zagrodową w ramach istniejącej działki siedliskowej według ewidencji gruntów i budynków | 496 |
| 8. Ochrona gruntów rolnych w obszarach wiejskich | 498 |
| 9. Planowanie miejscowe jako instytucja kształtowania zagospodarowania przestrzennego obszarów wiejskich | 502 |
| 10. Prognoza oddziaływania na środowisko | 505 |
| 11. Określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy obszaru wiejskiego w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego | 506 |
| 12. Zapewnienie ochrony uzasadnionych interesów osób trzecich w wypadku ustalania warunków inwestowania | 513 |
| 13. Scalenie gruntów rolnych jako instytucja kształtowania struktury obszarów wiejskich | 514 |
| 13.1. Cel scalenia gruntów | 514 |
| 13.2. Zasada równej wartości szacunkowej | 516 |
| 13.3. Znaczenie decyzji scaleniowej | 517 |
| Rozdział XIV. Podatki w rolnictwie | 521 |
| 1. Podatek rolny | 524 |
| 1.1. Przedmiot opodatkowania | 524 |
| 1.2. Pojęcie gospodarstwa rolnego dla potrzeb podatku rolnego | 527 |
| 1.3. Podatnicy podatku rolnego | 528 |
| 1.4. Zasady ustalania podatku rolnego | 529 |
| 2. Podatek leśny | 531 |
| 3. Podatek od nieruchomości | 532 |
| 4. Podatek dochodowy | 533 |
| 5. Podatek od towarów i usług (VAT) | 535 |
| 6. Podatek od czynności cywilnoprawnych | 539 |
| 7. Podatek od spadków i darowizn | 541 |
| Rozdział XV. Ubezpieczenia społeczne rolników | 545 |
| 1. Organizacja ubezpieczenia społecznego rolników | 546 |
| 1.1. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego | 546 |
| 1.2. Rada Ubezpieczenia Społecznego Rolników | 547 |
| 1.3. Fundusze | 547 |
| 1.3.1. Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników | 547 |
| 1.3.2. Inne fundusze | 548 |
| 2. Rodzaje ubezpieczeń | 549 |
| 3. Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie | 551 |
| 3.1. Zakres podmiotowy ubezpieczenia | 551 |
| 3.2. Zakres ochrony ubezpieczeniowej | 552 |
| 3.3. Świadczenia ubezpieczeniowe | 553 |
| 4. Ubezpieczenie emerytalno-rentowe | 555 |
| 4.1. Zakres podmiotowy | 555 |
| 4.2. Świadczenia z ubezpieczenia emerytalno-rentowego | 556 |
| 4.3. Zasady ustalania wysokości świadczenia emerytalnego lub renty rolniczej | 560 |
| 5. Zasady ustalania składek z tytułu ubezpieczenia społecznego rolników | 564 |
| Rozdział XVI. Ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie | 569 |
| 1. Ubezpieczenia majątkowe w rolnictwie | 571 |
| 1.1. Uwagi ogólne | 571 |
| 1.2. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego | 572 |
| 1.3. Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych | 577 |
| 2. Ubezpieczenie produkcji rolnej | 578 |
| 2.1. Uwagi ogólne | 578 |
| 2.2. Obowiązkowe ubezpieczenie upraw | 583 |
| 2.3. Dopłaty do składek z tytułu zawarcia umów ubezpieczenia | 586 |
| 3. Inne instrumenty prawne zarządzania ryzykiem produkcyjnym | 587 |
| Rozdział XVII. Własność intelektualna w obszarze rolnictwa i żywności | 593 |
| 1. Ochrona prawna odmian roślin | 595 |
| 1.1. Model sui generis w konwencji UPOV | 598 |
| 1.2. Przesłanki przyznania wyłącznego prawa hodowcy | 599 |
| 1.3. Regulacja ochrony prawnej odmian roślin w Unii Europejskiej | 602 |
| 2. Wynalazek biotechnologiczny w obszarze rolnictwa i żywności | 603 |
| 3. Ochrona regionalnych produktów rolnych i środków spożywczych | 609 |
| 3.1. Uwagi wstępne | 609 |
| 3.2. Cele regulacji | 611 |
| 3.3. Nazwy pochodzenia, oznaczenia geograficzne wina i produktów rolnych oraz oznaczenia geograficzne napojów spirytusowych | 613 |
| 3.4. Ochrona oznaczeń geograficznych | 615 |
| 3.5. Terminy rodzajowe | 616 |
| 3.6. Inne wykluczenia możliwości zarejestrowania oznaczenia geograficznego | 616 |
| 3.7. Unijne symbole, oznaczenia i skróty | 617 |
| 4. Określenia jakościowe stosowane fakultatywnie | 618 |
| 5. Rejestracja oznaczeń geograficznych | 619 |
| Bibliografia | 623 |
| Skorowidz | 649 |
| O autorach | 659 |