Glosa - Prawo Gospodarcze w Orzeczeniach i Komentarzach - 4/2014 (161)

PRAWO HANDLOWE

Paweł Popardowski

• Wybrane zagadnienia prawne z zakresu prawa spółek handlowych rozpoznawane przez Sąd Najwyższy w latach 2012-2013 - przegląd orzecznictwa

str. 5

Aleksandra Fidali

• Roszczenie odstępującego o zapłatę kary umownej
  - glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 18.07.2012 r. (III CZP 39/12)

str. 23

Jędrzej M. Kondek

• Termin zasiedzenia służebności przesyłu okresu władania przez przedsiębiorcę nieruchomością w zakresie służebności przesyłu przed 3.08.2008 r.
  - glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22.05.2013 r. (III CZP 18/13)

str. 29

Marlena Jankowska, Mirosław Pawełczyk

• Widoczność urządzenia jako przesłanka zasiedzenia służebności na podstawie art. 292 k.c.
  - glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 26.07.2012 r. (II CSK 752/11)

str. 39

Robert Makowski

• Pełnomocnictwo procesowe w sprawach związanych z ustanowieniem hipoteki
  - glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 22.05.2013 r. (III CZP 17/13)

str. 48

Bartłomiej Panfil

• O zwrocie kosztów najmu pojazdu zastępczego w związku z uszkodzeniem pojazdu poszkodowanego - kiedy powstaje szkoda?
  - glosa do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 17.11.2011 r. (III CZP 5/11)

str. 58

WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA

Michał Kruk

• Znak towarowy sprzeczny z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami
  - glosa do wyroku Sądu z 20.11.2011 r. w sprawie T-232/10 Couture Tech Ltd przeciwko OHIM

str. 67

Karolina Sztobryn

• Zasada wyczerpania prawa a sprzedaż programu komputerowego on-line
  - glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-128/11 UsedSoft GmbH przeciwko Oracle International Corp.

str. 76

Agnieszka Sztoldman

• Krąg upoważnionych do działania w ramach wyjątku Bolara
  - glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 23.10.2013 r. (IV CSK 92/13)

str. 87

OCHRONA KONKURENCJI

Jan Szczodrowski

• Kontrola rynków oligopolistycznych w polskim prawie konkurencji na tle prawa europejskiego - przegląd orzecznictwa

str. 95

Anna Piszcz

• Podstawa wymiaru kary pieniężnej nakładanej przez Prezesa UOKiK na gminę za nadużywanie pozycji dominującej
  - wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5.03.2013 r. (IV ACa 1204/12)

str. 108

PODATKI

Tomasz Kolanowski

• Przerwa biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (cz. I) - przegląd orzecznictwa

str. 115

Maciej Wojtuń

• Termin do wniosku o zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn
  - glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12.09.2013 r. (II FSK 1991/13)

str. 125

Grzegorz Borkowski

• Zwrot nadpłaty w wymiarze podatku - orzeczenie kwartału

str. 130

Table of Contents & Abstracts
str. 134

Paweł Popardowski
Wybrane zagadnienia prawne z zakresu prawa spółek handlowych rozpoznawane przez Sąd Najwyższy w latach 2012-2013
Niniejszy przegląd orzecznictwa zostanie poświęcony zagadnieniom prawnym rozpoznawanym przez Sąd Najwyższy (dalej jako SN) w latach 2012-2013, które merytorycznie dotyczą problematyki spółek prawa handlowego. Cześć podjętych w tym okresie uchwał SN związanych ze wskazanym obszarem problemowym została omówiona w poprzednich numerach "Glosy". W tym numerze zostaną przedstawione uchwały SN z 2012 r. i 2013 r. dotychczas nieanalizowane na łamach kwartalnika. Pozwoli to na przedstawienie w sposób kompleksowy całego spektrum problemów prawnych ujawniających się na tle ustawy z 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych, które były przedmiotem rozważań SN w ramach jego działalności uchwałodawczej we wskazanym okresie.

Początek strony

Aleksandra Fidali
Roszczenie odstępującego o zapłatę kary umownej
Glosowana uchwała Sądu Najwyższego (dalej jako SN) utrwala kierunek wykładni w dyskusji o możliwość dochodzenia przez odstępującego kar umownych. Przedstawia i porządkuje dotychczasowe wypowiedzi SN, które choć liczne, nie zawsze pozostawały jednolite. Szerszym komentarzem autorka opatrzyła zagadnienia istoty kary umownej "za odstąpienie" oraz szkody jaka ma zostać przez nią zrekompensowana. Z uwagi na doniosłe znaczenie zarówno teoretyczne, jak i praktyczne przedstawiono także kwestię podstawy prawnej uprawnienia odstępującego do żądania zapłaty kary zastrzeżonej na wypadek zwłoki.

Początek strony

Jędrzej M. Kondek
Termin zasiedzenia służebności przesyłu okresu władania przez przedsiębiorcę nieruchomością w zakresie służebności przesyłu przed 3.08.2008 r.
Glosowana uchwała Sądu Najwyższego (dalej jako SN) dotyczy istotnego dla praktyki zagadnienia: czy możliwe jest zaliczenie na poczet terminu zasiedzenia służebności przesyłu okresu władania nieruchomością w zakresie służebności przesyłu przed wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego tego prawa? Z tezami SN ani z argumentacją, która do nich doprowadziła, nie sposób się zgodzić. Sąd Najwyższy stoi na błędnym stanowisku, że przed 3.08.2008 r. można było posiadać "służebność gruntową o treści służebności przesyłu" oraz iż standardy konstytucyjne nie sprzeciwiają się skutkowi w postaci doliczenia do okresu zasiedzenia prawa czasu, w którym prawo to nie istniało.

Początek strony

Marlena Jankowska, Mirosław Pawełczyk
Widoczność urządzenia jako przesłanka zasiedzenia służebności na podstawie art. 292 k.c.
W praktyce stosowania przepisów dotyczących zasiedzenia służebności coraz szerzej zarysowuje się problematyka widoczności urządzenia przesyłowego, która obecnie spotyka się w orzecznictwie Sądu Najwyższego (dalej jako SN) z coraz to nowszą i bardziej elastyczną wykładnią. Prowadzi ona do umożliwienia zasiadywania służebności gruntowych (o treści służebności przesyłu) względem urządzeń przesyłowych posadowionych pod powierzchnią ziemi. W świetle powyższego warto zarówno nakreślić ewolucję tej wykładni pojawiającej się w linii orzeczniczej sądów, jak i przybliżyć przesłanki dla jej aprobaty.

Początek strony

Robert Makowski
Pełnomocnictwo procesowe w sprawach związanych z ustanowieniem hipoteki
W wyniku zapytania prawnego dotyczącego umowy sprzedaży prawa własności nieruchomości, Sąd Najwyższy (dalej jako SN) w uchwale z 22.05.2013 r. stwierdził, że pełnomocnikiem w sprawach o dokonanie wpisu w księdze wieczystej może być wyłącznie osoba wymieniona art. 87 kodeksu postępowania cywilnego, nawet gdy wniosek o wpis został zamieszczony przez notariusza w akcie notarialnym. Przedmiotowa uchwała SN będzie miała zatem ogromne znaczenie w obrocie prawnym nieruchomościami, w szczególności z uwagi na fakt, że w dotychczasowej praktyce pełnomocnicy niespełniający wymogów z art. 87 k.p.c. stawali do aktu w celu rozporządzenia nieruchomością i podpisując się pod aktem składali wniosek do sądu wieczystoksięgowego. Celem poniższej glosy będzie ukazanie, w świetle powyższej uchwały SN, skutków prawnych i aspektów praktycznych nie tylko w odniesieniu do przeniesienia własności nieruchomości, lecz także w zakresie ustanowienia hipoteki, która powstaje dopiero z momentem wpisu do księgi wieczystej.

Początek strony

Bartłomiej Panfil
O zwrocie kosztów najmu pojazdu zastępczego w związku z uszkodzeniem pojazdu poszkodowanego - kiedy powstaje szkoda?
Problematyka odpowiedzialności odszkodowawczej nieodzownie wiąże się z ocenami zrelatywizowanymi do bieżących stosunków społeczno-gospodarczych. Te zaś w Polsce istotnie zmieniły się w ostatnich dziesięcioleciach w kwestii roli w codziennym życiu rozmaitych dóbr konsumpcyjnych, czemu Sąd Najwyższy (dalej jako SN) dał wyraz m.in. w uchwale z 17.11.2011 r. Przesądzono w niej, że w razie uszkodzenia pojazdu mechanicznego szkodę stanowią wydatki na czynsz najmu pojazdu zastępczego, przy czym powstaje ona jedynie w razie rzeczywistego ich poniesienia. Pozbawia to jednak poszkodowanego możliwości odłożenia naprawy pojazdu na czas po uzyskaniu świadczenia odszkodowawczego, gdy chce on na koszt zobowiązanego do naprawienia szkody korzystać z pojazdu zastępczego w czasie naprawy. Ponadto, zostaje on ograniczony w wyborze innego, niż najem, pojazdu zastępczego, sposobu wypełnienia luki, którą powoduje utrata możliwości korzystania z uszkodzonego pojazdu. Należy postawić pytanie o zasadność ograniczenia poszkodowanego w wyborze sposobu naprawienia szkody i zgodność zajętego stanowiska z funkcją kompensacyjną odpowiedzialności odszkodowawczej.

Początek strony

Michał Kruk
Znak towarowy sprzeczny z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami
Wyrok Sądu (dawny Sąd Pierwszej Instancji) zasługuje na omówienie z kilku powodów. Przede wszystkim, orzecznictwo niezwykle rzadko odnosi się do tego typu znaków towarowych. Jest to pierwszy istotny wyrok sądów unijnych dotyczący tego problemu. Ponadto, zgłoszenia znaków towarowych sprzecznych z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami były dotychczas dokonywane incydentalnie (sytuacja ta zmienia się jednak w związku z zaostrzeniem się walki konkurencyjnej na rynku). Glosowane orzeczenie dotyczy słowno-grafi cznego oznaczenia stanowiącego wyobrażenie dawnego godła Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, co - z uwagi na uwarunkowania historyczne - może mieć dla obywatela Polski istotne znaczenie. W końcu, Sąd przedstawił sposób interpretacji, który pozostaje w sprzeczności z dotychczasową linią orzeczniczą w zakresie autonomicznego charakteru systemu Wspólnotowego Znaku Towarowego (ang. Community Trade Mark, dalej jako CTM).

Początek strony

Karolina Sztobryn
Zasada wyczerpania prawa a sprzedaż programu komputerowego on-line
Dalsza odsprzedaż programu komputerowego pobranego z Internetu stanowi jedno z bardziej skomplikowanych zagadnień regulacji prawa ochrony programów komputerowych. Łączy ono elementy zasady wyczerpania prawa do dystrybucji programu komputerowego oraz ochrony uprawnionego do programu komputerowego i użytkowników programu. Odpowiedź na pytanie, czy nabywca programu pobranego ze strony internetowej uprawnionego może odsprzedać program komputerowy, a jeśli tak, to na jakich warunkach jest istotna szczególnie z praktycznego punktu widzenia, biorąc pod uwagę skalę, na jaką programy komputerowe są dystrybuowane w ten sposób. Istotne stanowisko w dyskusji nad tą kwestią zajął Trybunał Sprawiedliwości (dalej jako TS) w wyroku w sprawie UsedSoft GmbH przeciwko Oracle International Corp.1 Z analizy wyroku wynika, że nadrzędnym celem TS było wyważenie ochrony interesów uprawnionych do programów komputerowych oraz użytkowników programów. Do tego celu zmierzał TS, formułując często ryzykowne i nie do końca jasne tezy.

Początek strony

Agnieszka Sztoldman
Krąg upoważnionych do działania w ramach wyjątku Bolara
Ograniczenie wyłączności uprawnionego z patentu w celu wykonania czynności niezbędnych do uzyskania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu wytworów (tzw. wyjątek Bolara) zostało wprowadzone do polskiego systemu prawa patentowego stosunkowo niedawno, bo w 2001 r. w ustawie - Prawo własności przemysłowej. Komentowane orzeczenie stanowi bodaj pierwszą wypowiedź Sądu Najwyższego (dalej jako SN) na temat zakresu podmiotowego stosowania art. 69 ust. 1 pkt 4 p.w.p. Okoliczność ta czyni glosowane orzeczenie szczególnie istotnym, ponieważ może ono wyznaczyć kierunek przyszłych rozstrzygnięć. W ocenie autorki, nie można się zgodzić ze sformułowaną przez SN ogólną tezą, że krąg upoważnionych do działania w ramach przywileju rejestracyjnego, zawartego w art. 69 ust. 1 pkt 4 p.w.p., należy rozumieć wąsko, tj. iż jest on ograniczony wyłącznie do producentów wytworów, których dotyczy pozwolenie na dopuszczenie do obrotu.

Początek strony

Jan Szczodrowski
Kontrola rynków oligopolistycznych w polskim prawie konkurencji na tle prawa europejskiego
Choć początkowo mogło się wydawać, że obowiązujące w Polsce normy prawa konkurencji nie zawierały postanowień, które przesądzałyby o możliwości włączenia w zakres wykonywanej na ich podstawie kontroli również postępowania przedsiębiorców na rynkach noszących cechy oligopolu, to z biegiem czasu sytuacja ta uległa zmianie. Pod niewątpliwym wpływem judykatury Trybunału Sprawiedliwości (dalej jako TS) oraz decyzji Komisji Europejskiej, polski organ ochrony konkurencji podjął próby rozwiązywania typowych dla oligopolistycznych rynków zakłóceń konkurencji. Odbyło się to zarówno w kontekście wykonywanej ex post kontroli antykonkurencyjnych zachowań podmiotów gospodarczych na podstawie art. 4 ust. 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (poprzez rozszerzającą interpretację pojęcia uzgodnienia) i art. 9 ust. 1 u.o.k.i.k (poprzez pojęcie zbiorowej pozycji dominującej), jak i w ramach wykonywanej na mocy art. 18 i art. 20 u.o.k.i.k. prewencyjnej kontroli koncentracji przedsiębiorców (poprzez pojęcie skoordynowanych skutków koncentracji). Wydaje się, że obecnie dzięki działalności Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako Prezes UOKiK) popartej orzecznictwem polskich sądów (w tym judykaturą Sądu Najwyższego, dalej jako SN), w polskim prawie konkurencji istnieją solidne podstawy do kontroli rynków oligopolistycznych i postępowania przedsiębiorców na tego typu rynkach, zaś rozwinięte w tym celu kryteria oceny, w ślad za swoimi wzorcami na poziomie europejskim, w znacznej mierze odzwierciedlają podejście do oligopoli spotykane we współczesnej teorii ekonomii.

Początek strony

Anna Piszcz
Podstawa wymiaru kary pieniężnej nakładanej przez Prezesa UOKiK na gminę za nadużywanie pozycji dominującej
Glosowany wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie dotyczy podstawy wymiaru kary pieniężnej nakładanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako Prezes UOKiK) na gminę za nadużywanie pozycji dominującej. Sąd Apelacyjny w Warszawie analizował w nim m.in. kwestię, czy zwolnienie dochodu jednostki samorządu terytorialnego z podatku dochodowego ma wpływ na wysokość kary pieniężnej nakładanej na tę jednostkę z tytułu naruszenia zakazu praktyk ograniczających konkurencję wynikającego z ustawy z 16.02.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. W wyroku wyrażono m.in. niebudzący wątpliwości pogląd, że podstawę wymiaru kary, o której mowa, stanowi przychód jednostki samorządu terytorialnego osiągnięty w roku podatkowym poprzedzającym rok wydania przez Prezesa UOKiK decyzji administracyjnej nakładającej na tę jednostkę karę pieniężną. Jednak komentowany wyrok tylko do pewnego stopnia wpisuje się w linię orzeczniczą sądów wykluczającą możliwość odmiennego traktowania gmin, na które Prezes UOKiK nakłada kary pieniężne, niż w przypadku innych przedsiębiorców.

Początek strony

Tomasz Kolanowski
Przerwa biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego (cz. I)
W poprzednim numerze "Glosy" zostały omówione praktyczne problemy związane ze stosowaniem przepisów odnoszących się do poszczególnych przesłanek powodujących zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Kolejnym zagadnieniem dotyczącym modyfikacji długości tego terminu jest przerwanie jego biegu. Ordynacja podatkowa wskazuje dwie przesłanki przerywające termin przedawnienia. N a tle jednej z nich, dotyczącej zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został powiadomiony, dochodzi do sporów pomiędzy administracją podatkową, a podatnikami. Ich konsekwencją jest orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie. Przepisy te były również przedmiotem kontroli Trybunału Konstytucyjnego (dalej jako TK) w zakresie ich zgodności z Konstytucją RP3. Opracowanie, przedstawiając sporne zagadnienia dotyczące przerwania biegu terminu przedawnienia, wskazuje jednocześnie na stanowisko TK i sądów administracyjnych w sprawach spornych.

Początek strony

Maciej Wojtuń
Termin do wniosku o zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn
Zgłoszenie organowi podatkowemu nabycia w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych - jako warunek zwolnienia od podatku od spadków i darowizn - ograniczone było w stanie prawnym dotyczącym lat 2007-2008 miesięcznym terminem. Na skutek uznania przez Trybunał Konstytucyjny (dalej jako TK) przepisu ustanawiającego miesięczny termin za niekonstytucyjny, powstał problem, czy w postępowaniach podlegających wznowieniu należy uwzględnić jakikolwiek termin prawa materialnego.

Początek strony

Grzegorz Borkowski
Zwrot nadpłaty w wymiarze podatku
Czy można rozstrzygnąć o żądaniu zwrotu nadpłaty podatku bez uprzedniego określenia jego wysokości? Czy powinno to nastąpić w jednym, czy też w dwóch odrębnych postępowaniach? Uchwała powinna położyć kres utrzymującej się od lat rozbieżności w orzecznictwie administracyjnym.

Początek strony