Przegląd Podatkowy - Nr 4/2023 [384]

Drodzy Czytelnicy, Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 8.12.2022 r., C-694/20, stwierdził, że nałożony na adwokata w celu zwalczania agresywnego planowania podatkowego obowiązek poinformowania pozostałych zaangażowanych pośredników w tego rodzaju planowanie (tzw. MDR) narusza prawo do poszanowania komunikacji między adwokatem a jego klientem. Komentowany wyrok może okazać się znaczący dla stosowania przepisów prawa polskiego dotyczących tego rodzaju raportowania. Omawiamy go w artykule będącym tematem miesiąca kwietniowego numeru "Przeglądu Podatkowego" pt. Zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej w zakresie raportowania schematów podatkowych narusza art. 7 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Uwagi na tle wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 8.12.2022 r., C-694/20, Orde van Vlaamse Balies i in.

Rok 2023 jest trzecim już rokiem obowiązywania przepisów pozwalających na opłacanie przez niektóre spółki podatku dochodowego w formie ryczałtu od dochodów spółek. Dopiero jednak zmiany wprowadzone od 2022 r. sprawiły, że spółki coraz chętniej wybierają estoński CIT. W ub.r. ten sposób opodatkowania wybrało blisko 7.500 spółek. System opodatkowania w formie estońskiego CIT jest wysoce korzystny dla podatników i z tego względu ustawodawca nałożył na nich wiele ograniczeń, aby wyeliminować w sposób racjonalny dodatkowe wypłaty na rzecz wspólników lub udziałowców ponad podzielony zysk. Opodatkowanie w tej formie stwarza korzystne warunki, jednocześnie nakłada też pewne ograniczenia. Jednym z ograniczeń jest wskazanie kilku kategorii dochodów podlegających opodatkowaniu ryczałtem. W artykule pt. Ukryte zyski w estońskim CIT – teoria i praktyka nacisk postawiono na aspekty praktyczne, przedstawiono przykłady wskazane w Objaśnieniach Ministra Finansów oraz interpretacje i wyroki dotyczące poruszanych w artykule zagadnień. Dokonane rozważania powinny pozwolić na zestawienie podejścia Ministerstwa Finansów oraz organów podatkowych i sądów, a także ocenę, czy ukryte zyski są postrzegane jednolicie przez teorię (MF) i praktykę (organy podatkowe i sądy administracyjne).

Od 1.01.2022 r. podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych ponoszący wydatki na rzecz zagranicznych podmiotów powiązanych zostali obciążeni dodatkową formą zobowiązania podatkowego – podatkiem od przerzuconych dochodów. Przepisy te od początku obowiązywania budziły wiele wątpliwości, dlatego też ustawodawca zdecydował się w ramach tzw. Polskiego Ładu 3.0 na ich nowelizację. Zmiany wprowadzone od 1.01.2023 r. mogą spowodować, że obejmie on większą grupę podatników. Pojawią się też dodatkowe obciążenia podatkowe, co może przynieść skutek w postaci wzrostu liczby sporów między podatnikami a organami podatkowymi. Analiza przeprowadzona w artykule pt. Podatek od przerzuconych dochodów – podatkowy „Paragraf 22” ujawnia liczne systemowe problemy związane z opodatkowaniem podatkiem od przerzuconych dochodów.

Artykuł pt. Antyabuzywna wykładnia koncepcji rzeczywistego beneficjenta (beneficial owner) z pominięciem Konwencji wiedeńskiej na gruncie polsko-szwedzkiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania stanowi krytyczną glosę do wyroku NSA z 26.07.2022 r., II FSK 1230/21, w zakresie, w jakim wyrok ten przyczynił się do antyabuzywnego rozumienia koncepcji beneficial ownership, mimo stwierdzeń że koncepcja ta nie jest ani ogólną ani szczególną klauzulą antyabuzywną. Zarówno tezy orzeczenia NSA, jak i sposób ich uzasadnienia budzą wątpliwości, gdyż wynikają z wybiórczego i nieprecyzyjnego odniesienia się do tez z Komentarza do MK OECD dotyczącego koncepcji beneficial ownership na gruncie art. 11 Modelu Konwencji OECD. Tezy te nie mają także oparcia w wiążących prawnie zasadach wykładni umów międzynarodowych z Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (KWPT). Sąd w ogóle nie zastosował KWPT, mimo że stanowi ona źródło międzynarodowego prawa publicznego, m.in. właściwego dla wykładni umów o UPO. Być może te wady w metodologii rozumienia i stosowania międzynarodowego prawa podatkowego, z którego to wyrosła i ewoluowała koncepcja beneficial ownership, sprawiły, że NSA błędnie utożsamił tę koncepcję z orzeczniczą doktryną antyabuzywną przewagi treści ekonomicznej nad formą transakcji, która nie tylko nigdy nie rozwinęła się i nie utrwaliła w polskim orzecznictwie, ale i nie mogłaby stanowić samodzielnej podstawy prawnej do odmowy korzyści z umów o UPO ze względu na chociażby art. 217 Konstytucji RP.

Dyrektywa Rady (UE) 2018/822 z 25.05.2018 r. wprowadzająca do unijnego systemu prawnego regulacje w zakresie obowiązkowego raportowania schematów podatkowych była jedną z istotnych zmian w zakresie prawa fiskalnego. Powyższy akt stanowił niejako przełom w walce z tzw. agresywną optymalizacją podatkową i ustanawiał w tym zakresie rozbudowane obowiązki raportowe zarówno dla samych podatników, jak i ich profesjonalnych pełnomocników. Polska, która jako pierwsze państwo w UE wdrożyła powyższe przepisy do rodzimego ustawodawstwa, stała się niejako prekursorem w praktyce ich stosowania. Niestety implementacji przedmiotowych regulacji towarzyszyły kontrowersje, w tym dotyczące zarzutów w przedmiocie konstytucyjności części rozwiązań. Jednym ze szczególnie problematycznych zagadnień w tym obszarze było objęcie nowym ustawodawstwem również jednostek samorządu terytorialnego. Pojawiły się liczne wątpliwości, czy tego typu podmioty mają realną możliwość i rzeczywisty interes w stosowaniu zabiegów o charakterze agresywnej optymalizacji podatkowej. Powyższe kwestie poddano analizie w artykule pt. Jednostki samorządu terytorialnego a niedozwolona optymalizacja podatkowa – obowiązki raportowe w zakresie MDR. Przybliżono ponadto i dokonano oceny przykładowych działań podejmowanych przez JST, które mogą być kwalifikowane jako schemat podatkowy, a także zidentyfikowano te daniny publicznoprawne, gdzie może dochodzić do agresywnej optymalizacji podatkowej.