Przegląd Podatkowy - Nr 7/2025 [411]

"Przegląd Podatkowy" nr 7/2025

Drodzy Czytelniczki i Czytelnicy, od 2026 r. mają wejść w życie istotne zmiany wynikające z projektu nowelizacji Ordynacji podatkowej, który zakłada m.in. zmianę zasad przedawnienia zobowiązań podatkowych, uproszczenie obowiązków związanych z raportowaniem schematów podatkowych oraz nowe rozwiązania procesowe. Głównym celem zmian jest poprawa relacji między podatnikami i organami podatkowymi, zwiększenie efektywności działania administracji skarbowej oraz doprecyzowanie przepisów, których stosowanie budzi wątpliwości. Jedną z najważniejszych zmian jest zastąpienie instytucji nieprzedawniania się zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym przesłanką przerwania biegu terminu przedawnienia. Po przerwaniu termin przedawnienia będzie biegł na nowo od dnia następującego po dniu dokonania wpisu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego. Rozwiązanie to ma położyć kres problemom wynikającym z ugruntowanego orzecznictwa sądów administracyjnych, które po wyroku TK z 8.10.2013 r., SK 40/12, konsekwentnie negują konstytucyjność obecnie obowiązującego przepisu. Istotnym obszarem zmian jest raportowanie schematów podatkowych (MDR). Zmiany te, będące odpowiedzią na wyrok TS z 8.12.2022 r., C-694/20, oraz dyrektywę 2023/2226 (DAC8), szerzej omówimy w kolejnych numerach czasopisma.

Opublikowany przez Ministerstwo Finansów 28.03.2025 r. projekt UD196 zakłada również liczne usprawnienia procesowe, w tym możliwość zdalnego przesłuchania strony lub świadka w postępowaniu podatkowym, uproszczenie korygowania deklaracji z urzędu przez organ podatkowy (z podniesieniem limitu z 5000 do 10000 zł) oraz zniesienie wymogu składania wniosku o stwierdzenie nadpłaty w przypadku, gdy nadpłata wynika ze skorygowanej deklaracji. Nowelizacja wprowadza także możliwość umorzenia podatku jeszcze przed upływem terminu jego płatności, co ma szczególne znaczenie w przypadku podatków samorządowych. Ponadto umożliwia Ministrowi Finansów występowanie do NSA z wnioskiem o podjęcie uchwały abstrakcyjnej w sprawach podatkowych.

Artykuł pt. Projekt UD196: przegląd kluczowych zmian w Ordynacji podatkowej i ich skutki praktyczne omawia najważniejsze proponowane zmiany, koncentrując się w szczególności na tych, które dotyczą zawieszenia i przedłużenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań oraz nowych zasad dotyczących nadpłat i zwrotów podatków. O ile propozycja zawiera pozytywne zmiany — takie jak uproszczenie procedur zwrotu i wprowadzenie zdalnych posiedzeń — o tyle zachowuje również przepisy krytykowane za umożliwianie nadużywania prawa przez organy podatkowe (w zakresie zawieszania biegu terminu przedawnienia wskutek instrumentalnego wszczynania postępowania karnego skarbowego). Autor argumentuje, że niektóre ze zmian mogą w rzeczywistości pogorszyć sytuację prawną podatników. Artykuł wskazuje na konieczność ponownego przemyślenia i uzupełnienia proponowanych zmian o realne gwarancje ochrony praw podatnika.

Wątpliwości w zakresie uznania niektórych podmiotów za podatników podatku od towarów i usług sięgają w zasadzie roku 2004, kiedy to w polskim prawie podatkowym zafunkcjonowała nowa definicja podatnika VAT. Te wątpliwości dotyczyły wielu płaszczyzn, w szczególności prawidłowej implementacji samej definicji podatnika i działalności gospodarczej – co przełożyło się też na spory w zakresie uznania za podatników VAT syndyków, komorników, osób wykonujących prace na podstawie kontaktów menedżerskich, osób wykonujących wolne zawody czy członków zarządów spółek. Niektóre z tych wątpliwości zostały rozwiane na przestrzeni lat przez sądy administracyjne, niektóre przez Trybunał Sprawiedliwości albo też są wynikiem zmian w przepisach (trzeba zaznaczyć – nie tylko w zakresie VAT).

Spory dotyczyły też uznania za podatnika VAT osobę zbywającą działki gruntowe, będące w majątku prywatnym i niezwiązane z działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Tym tematem dość szybko zajął się TS, wydając 15.09.2011 r. wyrok C-180/10 i C-181/10, w którym wskazano kryteria, które należy brać pod uwagę przy zakwalifikowaniu danego podmiotu jako podatnika VAT. Mogłoby się więc wydawać, że problemy zbywców działek gruntowych i uznania ich za podatników VAT (lub też nie) powinny się zakończyć. Ale – jak pokazuje liczba sporów zawisłych przed sądami administracyjnymi – wskazane przez TS kryteria były inaczej rozumiane przez podatników, a inaczej przez organy podatkowe i sądy administracyjne. I zapewne ta „różnorodność” poglądów i interpretacji pojęcia podatnika w powiązaniu z kryteriami wskazywanymi w orzecznictwie TS doprowadziła WSA we Wrocławiu do zadania kolejnego pytania prejudycjalnego, w wyniku którego TS wydał 3.04.2025 r. wyrok C-213/24, E.T. przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej we Wrocławiu. Po zapoznaniu się ze stanowiskiem TS nasuwa się dość oczywiste pytanie: czy ten wyrok rozwiąże definitywnie dotychczasowe wątpliwości i zakończy spory? Czy też może pojawiają się kolejne płaszczyzny dla nowych wątpliwości i kolejnych sporów związanych ze zdefiniowaniem pojęcia podatnika dla celów VAT? Polecam Państwu lekturę artykułu pt. Podatnik VAT z tytułu sprzedaży działek – czy to już koniec problemów, czy początek nowych? Uwagi po wyroku TS, C-213/24, E.T., porządkujący wszystkie dotychczasowe tezy TS w zakresie opodatkowania VAT sprzedaży działek oraz sprzedaży majątku pozostającego we wspólności małżeńskiej.

Artykuł pt. O zakazie zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z mocą wsteczną analizuje przepisy Ordynacji podatkowej dotyczące zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w sytuacji wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe związane z niewykonaniem tego zobowiązania. Omawia obowiązek organu podatkowego do zawiadomienia podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia (art. 70c o.p.). Głównym celem tekstu jest zbadanie charakteru wymaganego związku między postępowaniem karnym skarbowym a niewykonanym zobowiązaniem podatkowym oraz ustalenie, czy organ podatkowy, dokonując zawiadomienia, musi dysponować dowodami potwierdzającymi ten związek. Artykuł odnosi się również do konstytucyjnego wymiaru instytucji przedawnienia i jej znaczenia dla stabilizacji sytuacji prawnej podatnika.

Celem artykułu pt. Ustawa z 1.10.2024 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej lub żołnierzy Aktywnej Rezerwy a prawo podatkowe jest analiza podatkowa nowelizacji wynikających z wprowadzenia przepisów ustawy z 1.10.2024 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej lub żołnierzy Aktywnej Rezerwy. W ramach prowadzonych rozważań zostały omówione kwestie dotyczące ulgi żołnierskiej oraz świadczeń, o których mowa w przepisach art. 309 i 480a ustawy o Obronie Ojczyzny.

Celem artykułu pt. Koncepcja podatku od wartości gruntu i jego ujęcie w Republice Estońskiej jest przedstawienie koncepcji podatku od wartości gruntu (LVT) oraz analiza wybranych aspektów jego regulacji prawnej w Estonii. Podatek ten stanowi jedną z alternatywnych form opodatkowania nieruchomości, w której podstawą opodatkowania jest wyłącznie wartość nieulepszonego gruntu. Opodatkowanie wartości nieruchomości ma długą historię i było przedmiotem refleksji wielu luminarzy myśli ekonomicznej, takich jak François Quesnay, Adam Smith, David Ricardo czy Henry George. To właśnie George, autor dzieła Postęp i nędza, uchodzi za głównego propagatora idei podatku od wartości gruntu, który z czasem znalazł zastosowanie w praktyce wielu państw. W artykule przeanalizowano estoński model LVT, ze szczególnym uwzględnieniem jego konstrukcji normatywnej oraz mechanizmu wyceny gruntów.

Nad możliwością zastosowania uproszczenia dla wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej (triangulacji), w której występują więcej niż trzy podmioty, będzie musiał zastanowić się Trybunał Sprawiedliwości. Pod koniec 2024 r. słoweński sąd skierował do TS wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie, której nadano sygnaturę T-646/24. Sprawa ta będzie miała duże znaczenie dla potwierdzenia możliwości stosowania w praktyce uproszczenia w rozliczaniu triangulacji, gdy odbiega to od obecnie powszechnie stosowanego modelu obejmującego trzy podmioty. W praktyce przyzwyczailiśmy się do myślenia o uproszczonych transakcjach trójstronnych jako tych, w których uczestniczą wyłącznie trzy podmioty – na co wskazuje sama nazwa. Jak to jednak zwykle bywa w podatkach, oczywistości mogą okazać się nie tak oczywiste. W tym przypadku dobrze jest, że można z obowiązujących przepisów dyrektywy 2006/112/WE, a także z Not wyjaśniających wyciągnąć wnioski, których zastosowanie w praktyce może przynieść duże uproszczenia. Możliwe jest bowiem, także w przypadku uczestniczenia więcej niż trzech podmiotów w łańcuchu, zastosowanie uproszczenia i uzyskanie korzyści, jakie daje te regulacja. Uproszczenie powoduje bowiem, że jeden z podmiotów w łańcuchu nie musi rejestrować się do celów VAT w państwie, do którego towar jest transportowany. Przykłady sprawy słoweńskiej oraz polskie interpretacje zostały omówione w artykule pt. Wewnątrzwspólnotowa transakcja trójstronna w procedurze uproszczonej – czy może dotyczyć więcej niż trzech podmiotów? Obecnie pozostaje czekać na rozpatrzenie sprawy przez TS. Jednakże już teraz wnioskami płynącymi z powyżej wskazanych Not wyjaśniających oraz polskich interpretacji powinny zainteresować się podmioty, które w przeszłości rejestrowały się do celów VAT w innych krajach UE z uwagi na funkcjonowanie w łańcuchach dostaw obejmujących więcej niż trzy podmioty. Takie firmy mogą ewentualnie zrezygnować z rejestracji do celów VAT za granicą i poszukać w związku z tym oszczędności. Opisane reguły dają ponadto możliwość planowania różnych modeli transakcji oraz stwarzają nowe możliwości biznesowe dla spółek unijnych.

Iwona Strzelec

Redaktor Naczelna "Przeglądu Podatkowego"